آیین نامه خرید خدمات مشاور
آیین نامه خرید خدمات مشاور در ادامه قانون برگزاری مناقصات تدوین و تصویب شده است. هدف این آیین نامه اجرای بنـد « هـ» ماده (۲۹) قانون بـرگزاری مناقصات است. ضوابط، موازین و معیارهای خدمات مشاوره به منظور تحقق موارد زیر تعیین می‌شوند.
- انتخاب مشاوران صلاحیتدار و توانمند،
- ایجاد محیط رقابت کیفی برای توسعه خدمات مشاوره،
- تضمین کیفیت خدمات مشاوره.
کاربرد آیین نامه خرید خدمات مشاور
تمام دستگاه‌هایی که در کلیات و تعاریف قانون برگزاری مناقصات مناقصات نیز ذکر شده اند، باید مقررات آیین‌نامه خرید خدمات مشاور را در معاملات بزرگ رعایت کنند. رعایت ضوابط این آیین‌نامه برای معاملات کوچک و متوسط لازم الاجرا نیست.
در معاملات كوچك و متوسط، با تشخیص بالاترین مقام دستگاه اجرائی یا مقام مجاز از طرف او، خرید خدمات مشاوره از اشخاص حقیقی و حقوقی واجد معیارها و ضوابط زیر مجاز است.
- داشتن تحصیلات دانشگاهی و یا پروانه كارشناسی رسمی و یا گواهی نامه مهارت مرتبط با خدمات مشاوره مورد نیاز؛
- داشتن سوابق تجربی در زمینه خدمات مشاوره مورد نیاز با تشخیص دستگاه اجرائی؛
- ارائه یكی از تضمین‌های موضوع آئین‌نامه تضمین برای معاملات دولتی، برای كیفیت خدمات.
تعاریف و عبارت‌های اختصاری در آیین نامه خرید خدمات مشاور
اصطلاحاتی كه در آیین‌نامه خرید خدمات مشاور به كار رفته است، به شرح زیر تعریف می‌شوند.
- قانون: قانون برگزاری مناقصات
- معاونت: معاونت برنامه‌ریزی و نظارت راهبردی رییس جمهور، (سازمان: سازمان مدیریت و برنامه ریزی)
- كارفرما: دستگاه‌های ذکر شده در قانون.
- هیئت انتخاب مشاور: هیاتی مركب از كارفرما یا نماینده وی، ذیحساب یا بالاترین مقام مالی كارفرما و یك یا سه كارشناس متخصص در زمینه مرتبط با موضوع پروژه به انتخاب كارفرما؛
در معاملات بالای ده برابر سقف نصاب معاملات متوسط، از نهاد صنفی مربوط كه توسط كارفرما مشخص می‌گردد، یك نفر نماینده بعنوان یكی از اعضای هیئت انتخاب مشاور حضور خواهد داشت. كارفرما از نهاد یادشده به صورت كتبی برای معرفی نماینده و شركت در جلسه دعوت بعمل می‌آورد. عدم حضور نماینده مانع از تشكیل جلسه و اتخاذ تصمیم نخواهدشد. در هر حالت تعداد اعضای هیئت باید فرد باشد.
- مشاوره: هر نوع خدمات مدیریتی، كارشناسی، مشاوره‌ای یا خدمات مهندسی مشاور. برخی از این خدمات به شرح زیر است.
- طراحی مفهومی، پایه، تفصیلی و اجرایی؛
- مطالعات پیدایش، مطالعات توجیهی و تهیه طرح؛
- مطالعات پژوهشی، تحقیقاتی، بنیادی، كاربردی، راهبردی و توسعه‌ای؛
- مطالعات موضوعی، بخشی، جامع و میان بخشی؛
- مطالعات منطقه‌ای و آمایش سرزمین؛
- تهیه و تنظیم استانداردها، ضوابط و معیارهای فنی و اجرایی؛
- برنامه‌ریزی و كنترل پروژه؛
- مهندسی ارزش؛
- برنامه‌ریزی آموزشی و توسعه منابع انسانی؛
- پایش و ارزشیابی طرح‌ها؛
- خدمات مدیریتی؛
- مدیریت طرح؛
- كنترل مهندسی؛
- مطالعات اقتصادی؛
- امكان سنجی، طراحی و مدیریت سیستمها؛
- مطالعات ارزیابی زیست محیطی؛
- نظارت بر اجرا، نصب و بهره‌برداری؛
- مطالعات آماری؛
- نقشه‌برداری و ایجاد سیستمهای اطلاعات جغرافیایی؛
- ویژه‌سازی، نصب، راه‌اندازی، نگهداری و پشتیبانی بسته‌های نرم‌افزاری؛
- برنامه‌ریزی، امكان‌سنجی، مدیریت طرح، استانداردسازی، مطالعه، طراحی، ساخت، پیاده‌سازی، ارزیابی و ممیزی نظام‌های فناوری اطلاعات؛
- معماری اطلاعات، برنامه‌نویسی، پیاده‌سازی، انتقال، پشتیبانی و نگهداری نرم‌افزارهای سفارشی؛
- طراحی شبكه‌های رایانه‌ای؛
- خدمات برنامه‌ریزی فناوری اطلاعات و ارتباطات، شامل تهیه طرح‌های جامع فناوری اطلاعات و ارتباطات، برنامه‌ریزی راهبردی فناوری اطلاعات و ارتباطات و تدوین معماری سازمانی؛
- خدمات جنبی و مكمل خدمات مشاوره؛
- خدمات كارشناسی در یك یا چند مورد از زمینه‌های اداری، مالی، آموزشی، حقوقی، پژوهشی، فنی یا بازرگانی.
چنانچه به سبب توسعه فناوری و زمینه‌های تخصصی، نیازی به افزودن یا تغییر موارد یادشده باشد، كارفرما پیشنهاد خود را به معاونت ارائه می‌كند و معاونت در صورت تایید، موضوع را ابلاغ می‌نماید.
- مشاور: شخصی حقیقی یا حقوقی كه دارای گواهینامه صلاحیت برای انجام كار مشاوره است. در كارهایی كه معاونت گواهینامه ارائه نمی‌دهد، طبق دستورالعملی كه توسط معاونت تهیه می‌شود، شخص صلاحیتدار به طور مشخص بیان می‌گردد؛
موافقت قطعی انجام فعالیت‌های پژوهشی به منزله گواهینامه صلاحیت برای ارجاع كارهای پژوهشی و تحقیقاتی، تلقی می‌شود. این موافقت ها اغلب در زمینه‌های مربوط به دانشگاه‌ها، موسسات تحقیقاتی و پژوهشی، مراكز رشد و پارك‌های علم و فناوری و سایر مراكز تحقیقاتی قانونی هستند. موافقت های مذکور حسب مورد توسط معاونت علمی و فناوری رییس جمهور، وزارت علوم، تحقیقات و فناوری و وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشكی صادر می‌شوند.
- خدمات كارشناسی: آن بخش از خدمات مشاور (به استثنای موارد جزء ۵ ذکر شده در بالا) كه توسط مشاوران حقیقی یا حقوقی صلاحیتدار انجام‌می‌شود؛
- كار پژوهشی: فعالیت‌های نظام یافته با هدف ایجاد و ارتقای دانش و شناخت پدیده‌های طبیعی، انسانی، اجتماعی و فرهنگی كه در قالب تحقیقات بنیادی، توسعه‌ای یا كاربردی انجام شود؛
- طرح/ پروژه: تبیین یك سلسله فعالیت‌های سامانه‌وار و دارای هدف، منابع، مهلت و برنامه زمانی معین كه معمولاً از طریق تحصیل خدمات مدیریت، مشاوره، پیمانكاری، تامین كالا و خدمات اجرا می‌شود.
- دعوتنامه: فراخوانی كه از طریق پست سفارشی، تلگرام، تلكس، دورنگار، پست الكترونیك یا نظایر آن، به نشانی مشاوران ارسال می‌شود؛
- فراخوان مشاوره: سندی كه در ابتدای فرآیند خرید خدمات مشاوره، برای دعوت به همكاری از مشاوران ارائه می‌شود؛
- استعلام ارزیابی كیفی (RFQ): كاربرگهایی كه به منظور ارزیابی كیفی، بین مشاوران فهرست بلند، توزیع و اطلاعات مورد نیاز از آنها دریافت می‌شود؛
- درخواست پیشنهاد (RFP): كاربرگهایی كه به منظور ارزیابی فنی و مالی پیشنهادها، به طور یكسان بین مشاوران برگزیده (فهرست كوتاه)، توزیع و اطلاعات مورد نیاز از آنها دریافت می‌شود؛
- فهرست بلند: فهرست اسامی و مشخصات مشاورانی كه از طریق یكی از دو روش بیان شده بدست می‌آید؛
- فهرست كوتاه: فهرست اسامی و مشخصات مشاورانی كه در ارزیابی كیفی مشاوران فهرست بلند، حایز حداقل امتیاز قابل قبول شده و توان انجام خدمات مشاوره را در زمینه مورد نظر داشته باشند؛
- مدت اعتبار پیشنهادها: مدتی كه پیشنهادهای فنی و مالی مشاوران معتبر است و پس از آن، در صورتی كه قرارداد منعقد نشده‌باشد، پیشنهادهای مشاوران فاقد اعتبار می‌باشد و فرایند خرید خدمات مشاوره باید تجدیدشود؛
- برنامه زمانی انتخاب مشاور: سندی كه در آن، زمان و مهلت برگزاری مراحل مختلف خرید خدمات مشاوره، مدت اعتبار پیشنهادها و زمان انعقاد قرارداد مشخص می‌شود؛
- مطالعات توجیهی: مطالعاتی که با گردآوری اطلاعات و آمار، بررسی و تحلیل نیازها، بررسی‌های فنی و ارائه راه‌حل‌های مختلف انجام می‌شود. هدف این مطالعات تشخیص و توجیه ضرورت یا عدم ضرورت تبدیل نیاز به طرح یا پروژه است. این مطالعات در نهایت منجر به تعیین گزینه‌های مطلوب طرح یا پروژه می‌شود. مطالعات توجیهی از دیدگاههای زیر مورد بررسی قرار می‌گیرد.
مطالعات فنی
مطالعات اقتصادی
مطالعات مالی
مطالعات اجتماعی
مطالعات فرهنگی-تاریخی
مطالعات زیست محیطی
مطالعات پدافند غیرعامل
در نهایت تعیین گزینه برتر با توجه به مبانی فنی، سودآوری مالی، اقتصادی و ملاحظات اجتماعی، زیست محیطی و ایمنی، انجام می‌شود.
توسط این مطالعات، تایید یا رد طرح یا پروژه و یا تعیین حدود و زمان اجرای گزینه برتر مشخص می‌شود.
مطالعات توجیهی پس از انجام مطالعات پیدایش برای تعیین طرح یا پروژه انجام می‌شود؛
- طراحی تفصیلی: خدماتی كه به موجب آن، با انجام محاسبات فنی- مهندسی، مدارك لازم برای عملیات اجرایی و نصب و راه‌اندازی یك طرح یا پروژه تهیه می‌شود؛ این خدمات در صورت اعلام موجه بودن طرح یا پروژه توسط مطالعات توجیهی، انجام می‌شود. مدارک لازم برای نصب و راه‌اندازی شامل تعیین مشخصات و جزئیات فنی، اجرایی، روش ساخت و تدارك است.
- ارزشیابی عملكرد: فرایندی كه در آن سطح كیفی كارهای در دست انجام یا انجام شده مشاور، در مقاطع یا دوره‌های زمانی خاص تعیین می‌شود؛
- گروه مشاركت: مشاورانی كه در قالب مشاركت مدنی یا ثبت شده (براساس قانون تجارت)، شامل دو یا چند شخص حقیقی یا حقوقی، متقاضی انجام خدمات مشاوره شوند؛
- كارهای مشروط: آن بخش از كارهای مشاوره كه به لحاظ حوزه كار، مقدار، مدت و چگونگی انجام كار، قابل پیش‌بینی نبوده و تغییرات قرارداد در این‌گونه كارها وابسته به شرایط كار باشد؛
- مدیرطرح: شخص حقوقی كه طی قرارداد مشخص، وظایف مدیریت بر انجام طرح را از طرف كارفرما بعهده می‌گیرد؛
- اشخاص حقیقی یا حقوقی مستقل: اشخاصی كه كارفرما در انجام فرآیند خرید خدمات مشاوره از كمك آنها استفاده می‌نماید و با سایر عوامل ذی‌نفع پروژه منافع مشترك ندارند؛
- پیشنهادهای مالی نامتناسب: پیشنهادهای مالی خارج از اعتدال (بسیار گران یا بسیار ارزان) كه شاخص آنها در “درخواست پیشنهاد” توسط كارفرما تعیین می‌شود؛
- شرح خدمات همسان: شرح خدماتی كه توسط معاونت ابلاغ شده تا به عنوان راهنمای تهیه شرح تفصیلی خدمات پروژه، در انجام خدمات مشاوره استفاده شود؛
- شرح تفصیلی خدمات: مجموعه ریز خدمات، فعالیت‌ها و تكالیفی كه برای انجام دادن خدمات مشاوره در یك پروژه، مورد استفاده قرار می‌گیرد؛
- طراحی پایه: خدماتی كه بر مبنای سیمای كلی طرح یا پروژه انجام شده و مشخصات اصلی و معماری كلی طرح یا پروژه را تعیین می‌نماید. در طراحی پایه فعالیت های زیر انجام می‌شود.
بررسی كامل و میدانی
انتخاب دانش فنی مناسب
انجام محاسبات مهندسی
- حوزه كار: دامنه، شرایط و وضعیت فنی كار، كه ممكن است بسته به عوامل اثرگذار ناشی از طبیعت و یا جامعه انسانی تغییر یافته و به طور دقیق از ابتدا قابل پیش‌بینی نباشد؛
- شرح كلی خدمات: شرح نیاز و خدمات كلی مورد نیاز كارفرما كه مبنای تهیه شرح تفصیلی خدمات قرار می‌گیرد؛
- حوادث قهری: به موارد زیر حودث قهری گفته می‌شود.
جنگ اعم از اعلام شده یا نشده
انقلاب‌ها و اعتصاب‌های عمومی
شیوع بیماری‌های واگیردار
زلزله
سیل و طغیان‌های غیرعادی
آتش‌سوزی‌های دامنه‌دار و مهار نشدنی
طوفان و حوادث مشابه خارج از كنترل
- مسابقه: مسابقه طراحی معماری و شهرسازی كه طبق اهداف، ضوابط و معیارهای نشریه شماره ۲۴۰ معاونت با عنوان “راهنمای برگزاری مسابقات معماری و شهر سازی در ایران” انجام می شود.
- متن قرارداد همسان: موافقتنامه و شرایط عمومی قرارداد كه به صورت همسان از طرف معاونت ابلاغ شده‌است؛
- دستگاه مركزی: واحد مركزی دستگاه‌های ذکر شده در قانون كه طبق مقررات وظیفه راهبری واحدهای تابعه را بر عهده دارند (فهرست دستگاه‌های مركزی مورد تایید معاونت، از طریق بانك اطلاعات و پایگاه ملی اطلاع‌رسانی مناقصات قابل دستیابی است)؛
- كارهای حوزه فناوری اطلاعات: خدمات مشاوره مشمول ضوابط شورای عالی انفورماتیك كشور؛
معادل‌ها و عبارت‌های اختصاری در آیین‌نامه خرید خدمات مشاور
- طرح/ پروژه: Project
- گزارش شناخت: ITC=Information to Consultants
- فراخوان/ دعوتنامه: LOI=Letter Of Invitation
- ارزیابی كیفی: PQ=Pre-qualification
- استعلام ارزیابی كیفی: RFQ= Request For Qualification
- درخواست پیشنهاد: RFP=Request For Proposal
- پیشنهاد فنی: TP=Technical Proposal
- پیشنهاد مالی: FP=Financial Proposal
- انتخاب براساس كیفیت: QBS=Quality Based Selection
- انتخاب براساس كیفیت و قیمت: QCBS=Quality and Cost Based Selection
- انتخاب براساس بودجه ثابت: SFB=Selection under a Fixed Budget
- انتخاب بر اساس روش تك گزینه‌ای: SSS=Single Source Selection
- هیئت انتخاب مشاور: Evaluation Committee
- پیمانكار عمومی: GC=General Contractor
- شرایط عمومی قرارداد: GCC=General Condition of Contract
- طراحی و ساخت توأم: DB=Design and Build
- خدمات مهندسی- تامین كالا- ساخت: EPC=Engineering and Procurement and Construction
- خدمات مهندسی- ساخت: EC=Engineering and Construction
- مبلغ مشروط: Provisional Sum
سایر اصطلاحاتی كه در آیین‌نامه خرید خدمات مشاور به كار رفته است به ترتیب بر اساس قانون برگزاری مناقصات و آیین‌نامه‌های آن، قانون محاسبات عمومی كشور، آیین‌نامه تشخیص صلاحیت مشاوران، نظام فنی و اجرایی كشور و ضوابط آن و سایر قوانین، تعریف و تفسیر می‌شود.
