عیار سیمان چیست؟

عیار سیمان، مقدار سیمان بر حسب کیلوگرم در متر مکعب مخلوط است. انواع بتن، ملات ها، دوغاب ها و … از جمله مخلوط هایی هستند که در آن‌ها سیمان مصرف می‌شود. در کارهای ساختمانی در هریک از مراحل برآورد اولیه، سفارش خرید مصالح و انجام عملیات اجرایی، محاسبه مقادیر مورد نیاز مصالح، از مهمترین بخش‌های کار محسوب می‌شود. کم کردن هزینه‌ها و مطابقت با مشخصات فنی، همواره دغدغه اصلی در اجرای اصولی و مهندسی شده است. سیمان به عنوان یکی از اصلی ترین مصالح ساختمانی، در هر قسمت از کارهای ساختمانی، برای مطابقت مشخصات فنی و اجرا نقش عمده‌ای ایفا می‌کند. مصرف بیش از حد سیمان موجب غیر اقتصادی شدن و مصرف کم آن باعث خارج شده از مشخصات فنی می‌شود. اطلاع از عیار سیمان مصرفی در این موارد از پیش نیاز های ساخت اصولی و مهندسی است.

عیار سیمان مصرفی در بتن

عیار سیمان اصطلاحی است که اغلب در ساخت بتن استفاده می‌شود. همانطوری که در مقدمه اشاره شد، مقدار سیمان برحسب کیلوگرم در هر مترمکعب مخلوط، عیار سیمان گفته می‌شود. اولین مشخصه فنی یک بتن مقاومت فشاری آن است. عیار سیمان بتن با مقاومت فشاری آن رابطه مستقیم دارد. ولی با توجه به فرایند ساخت بتن و واکنش هیدراتاسیون در آن، به نظر می‌رسد این را بطه یک حد بالایی داشته باشد. به عبارت دیگر با افزایش بی نهایت سیمان، به مقاومت بی نهایت دست نخواهیم یافت! با توجه به روابط تجربی می‌توان مقدار تقریبی سیمان مورد نیاز بتن برای دست یافتن به یک مقاومت مشخص را تعیین کرد. این رابطه در آیین نامه بتن ایران و همچنین فصل بتن فهرست بها (ابنیه) آمده است.

در این رابطه مقاومت بتن بر حسب مگاپاسکال و برای نمونه استاندارد استوانه‌ای است. نتیجه، مقدار سیمان بر حسب کیلوگرم در یک متر مکعب مخلوط، یا همان عیار سیمان است.

fc=(w/10)-9

w=(fc+9)×۱۰

به عنوان مثال برای بتنی با مقاومت مشخصه ۲۵ مگاپاسکال، مقدار سیمان مورد نیاز w=(25+9)×۱۰=۳۴۰ کیلوگرم خواهد بود.

علاه بر این رایج است که بعضاً بتن را با عیار سیمان مصرفی در آن نامگذاری می‌کنند. این نامگذاری در مراجع رسمی، اغلب برای بتن کم مقاومت و مگر به کار می‌رود. در این صورت نام بتن، نشان دهنده مقدار سیمان مصرفی در هر متر مکعب آن است.

عیار سیمان مصرفی در عملیات بنایی

آجرچینی، بلوک چینی، بنایی با سنگ و … از جمله عملیاتی است که در اجرای آن، سیمان به وفور استفاده می‌شود. اولین نکته در محاسبه عیار سیمان مصرفی در این قبیل کارها، اطلاع از حجم ملات مصرفی در آنها است. به طور معمول در عملیات بنایی به استثتای بنایی با بلوک سفالی، ۳۰ درصد حجم بنایی به عنوان حجم ملات در نظر گرفته می‌شود. این مقدار برای بنایی با سفال ۱۵ درصد است.

برای ساخت هر متر مکعب بلوک سیمانی یا هر متر مکعب بنایی با این بلوک ها، ۱۷۵ کیلوگرم سیمان نیاز است. سیمان مورد نیاز برای بنایی با بلوک های بتن سبک (گازی) بسیار کمتر از بلوک های سیمانی است، و ۲۵ کیلوگرم سیمان در هر مترمکعب بنایی با آن به کار می‌رود.

نکته دوم در محاسبه سیمان برای ملات های بنایی، اطلاع از طرح اختلاط و نوع ملات است. ملات های بنایی به دو دسته ماسه سیمان و باتارد، تقسیم بندی می‌شوند. هر یک از این ملات ها نیز با توجه به طرح اختلاطشان به چند دسته تقسیم می‌شوند. عیار سیمان مصرفی در این ملات ها به شرح زیر است.

عیار سیمان مصرفی در کف سازی، نماسازی، کاشیکاری و موزائیک

معمولا برای کف سازی از مخلوط پوکه (معدنی یا صنعتی) و سیمان استفاده می‌شود. در هر متر مکعب از این مخلوط، ۱۵۰ کیلوگرم سیمان به کار می‌رود. برای ساخت هر متر مکعب فوم بتن برای کف سازی نیز، میزان ۲۲۵ کیلوگرم سیمان مصرف خواهد شد.

نمای سنگی و کاشیکاری تقریباً مشابه به هم بوده و از دوغاب سیمان در اجرای آن استفاده می‌شود. در صورتیکه پشت کار برجستگی‌ها و فرو رفتگی‌های نامتعارفی نداشته باشد، ۳ سانتیمتر ضخامت  برای آن در نظر گرفته می‌شود. در هر متر مکعب از این دوغاب ۴۳۰ کیلوگرم سیمان استفاده می‌شود. معمولاً برای سهولت در اجرا، از دوغاب با نسبت آب به سیمان بسیار زیاد استفاده می‌شود، در نتیجه برای جذب آب اضافی و افزایش سرعت کار، علاوه بر سیمان مصرفی در دوغاب،  پس از هر بار دوغاب ریزی مقداری سیمان نیز به پشت کار ریخته می‌شود. این کار میزان مصرف سیمان را افزایش می‌دهد و به دلیل کاهش چسبندگی (پشت کار و سنگ یا کاشی) غیر مجاز است.

برای اجرای موزائیک از ملات موزائیک استفاده می‌شود. این ملات در دو نوع ۱:۲/۵:۲/۵ و ۱:۲/۵:۲ ساخته می‌شود. عیار سیمان در این دو نوع ملات موزائیک به ترتیب ۳۵۰ و ۴۵۰ است.

عیار سیمان مصرفی در اندود‌ها و بندکشی

اندودهای سیمانی در حالت کلی به دو صورت آستر و رویه اجرا می‌شوند. در اجرای آستر معمولا از ملات ماسه سیمان استفاده شده و بسته به نوع ملات، برای محاسبه سیمان مصرفی در آن از جدول بالا می‌توان استفاده کرد. در اجرای رویه نیز ملات پودر سنگ-خاک سنگ و سیمان، به کار می‌رود. برای هر متر مکعب از این ملات ۳۰۰ کیلوگرم سیمان استفاده می‌شود. سیمان مصرفی در این ملات اغلب سیمان سفید است.

برای بندکشی سنگ پلاک، کاشی و سرامیک از دوغاب سیمان سفید و پودر سنگ ۱:۴ استفاده می‌شود. در هر مترکعب از این دوغاب ۴۰۰ کیلوگرم سیمان به کار می‌رود. در بندکشی موزائیک فرنگی نیز از دوغاب سیمان سفید و خاک سنگ ۱:۶ استفاده می‌شود که ۲۲۵ کیلوگرم سیمان در خود دارد. بندکشی آجر نما نیز با استفاده از ملات ماسه بادی و سیمان صورت می‌گیرد. عیار سیمان مصرفی در دو نوع ۱:۳ و ۱:۴ از این ملات به ترتیب ۳۶۰ و ۲۸۵ کیلوگرم در هر متر مکعب ملات است.