نشریه شماره ۲۷۹

نشریه شماره ۲۷۹ به منظور ایجاد هماهنگی و یکنواختی در طرح و اجرای پروژه‌های احداث راه آهن در کشور و همچنین رعایت اصول، روش‌ها و فنون اجرایی متناسب با امکانات موجود و سازگار با شرایط و مقتضیات کشور، تهیه و تدوین شده است. مباحث مربط به عملیات ابنیه فنی و تونل‌ها و دیگر موارد که در این نشریه ذکر نشده است، در نشریه شماره ۱۰۱ به عنوان مشخصات فنی عمومی راه (تجدید نظر اول) آورده شده و ملاک عمل خواهد بود.

بارهای مندرج در نشریه شماره ۲۷۹ برای طراحی و محاسبه روزسازی و زیرسازی راه آهن موردد استفاده قرار می‌گیرد. این نشریه شامل پل‌ها و تونل‌ها نبوده و برای طرح و محاسبه انواع پل‌های راه آاهن باید از نشریه شماره ۱۳۹ سازمان مدیریت و برنامه ریزی کشور استفاده نمود. روسازی و زیرسازی راه آهن تحت تاثیر بارگذاری‌های مندرج در این نشریه باید پایداری خود را حفظ کند و دچار نشست یا تغییر شکل‌های غیر مجاز نشود. زیر سازی راه آهن شامل تمامی عملیات لازم تا اجرای بستر روسازی (لایه زیرین بالاست یا زیر بالاست) است. روساززی راه آهن به سایر عملیات لازم تا تکمیل خط بعد از زیرسازی اطلاق می‌شود.

انواع بارها

بارهای محاسباتی در طراحی روسازی و زیرسازی به شرح زیر است.

بارهای دایمی
بارهای مربوط به بهره‌برداری و اثرات حاصل از آنها
بارهای ناشی از زمین لرزه

آماده سازی بستر و حریم

آماده سازی مسیر که محدوده آن در نقشه‌ها مشخص شده یا در حین اجرا با دستور کار دستگاه نظارت اعلام می‌شود شامل مراحل زیر است.
مسیر و حریم راه آهن باید از ریشه‌ها، بوته ها، کنده‌ها، درختان سرنگون شده، چوب‌های پوسیده، ضایعات و هرگونه رستنی که وجود آنها برای احداث پی های ابنیه فنی، مسیر کانال‌ها، آبروها و زیرسازی راه آهن، نامناسب است و مانع ایجاد می‌کند، پاک شود.
قطع درختان واقع در مسیر و حریم اجرای طرح، باید بر اساس دستور کار دستگاه نظارت انجام پذیرد. پیمانکار باید به هنگام اجرای عملیات آماده سازی، نهایت دقت خود را مبذول دارد تا به درختانب که باید حفظ شوند وارد نشود. در غیر این صورت جبران زیان‌های مالی و مسئولیت حقوقی ناشی از این آسیب دیدگی به عهده پیمانکار خواهد بود.

عملیات خاکی

عملیات خاکی شامل تمامی کارهای لازم برای خاک برداری در مسیر، حریم یا محدوده مسیر راه آهن و خاکریزی در این مناطق با خاک و سنگ طبق نقشه‌ها یا دستورات دستگاه نظارت و بر اساس مشخصات فصل ۳ است.

برش‌های خاکی

نوع خاک و سیستم زهکشی مهمترین عوامل موثر در طرح شیروانی‌های خاکی است. حداکثر شیب در خاک‌های غیر چسبنده به ارتفاع تا ۶ متر، ۲ به ۳ (۳ افقی و ۲ قائم) در نظر گرفته می‌شود. بررسی برش‌ها و شیروان‌های طبیعی موجود در منطقه، راهنمای با ارزشی برای طراحی شیب خواهد بود.
برای تمامی برش‌هایی که بیش از ۶ متر ارتفاع دارند و نیز در شرایط خاک‌های سست، نرم، ترکدار یا مستعد تراوش آب، تجزیه و تحلیل شیب‌ها ضروری است.
طراحی برش در خاک‌ها یرسی جز در حالتی که تجارب کافی محلی مبنی بر پایدار بودن نیمرخ عرضی وجود داشته باشد باید بر اساس تحلیل پایدار یشیب انجام شود. معمولاً شیب در این برش‌ها ۱ به ۲ (قائم- افقی) در نظر گرفته می‌شود. برش هایی که ارتفاع آنها بیش از ۵/۴ متر باشد باید بر اساس نتایج آزمایش‌های آزمایشگاهی و تحلیل پایداری شیروانی طرح شود.
به طور کلی هر چه ارتفاع برش بیشتر باشد تامین پایداری مستلزم طراحی شیب‌های ملایم‌تری است. پایداری شیروانی‌های رسی را می‌توان به کمک کاهش تنش‌های موجود در خاک با استفاده از پله و زهکشی افزایش داد.

خاکریزی

عملیات خاکریزی شامل ترفیع یا بالا آوردن بستر اولیه و آماده شده زیرسازی تا رسیدن به تراز بستر زیر بالاست یا بالاس ونیز پر کردن پشت پی‌ها و ابنیه فنی، اطراف لوله‌ها، کانال‌های زهکشی، حفره‌ها، چاه‌ها، چاهک‌ها و گودال‌های موضعی با استفاده از مصالح خاکی و سنگی مناسب و کوبیدن آنها طبق مشخصات است. این عملیات باید برابر با رقوم، شیب‌ها و اندازه‌های نشان داده شده در نقشه‌ها یا تعیین شده توسط دستگاه نظارت اجرا شود.

محدودیت فصلی در عملیات خاکریزی

استفاده از مصالح یخ زده یا همراه با برف و یخ در عملیات خاکریزی یا پخش مصالح روی سطوح پوشیده از برف و یخ، قبل از آنکه لایه‌ای که خاکریزی روی آن انجام می‌شود از برف و یخ تمیز شود، مجاز نخواهد بود. در تمامی مراحل اجرایی عملیات خاکریزی باید کنترل شود که مصالح یخ زده در لایه ها مصرف نشود و عر لایه قبل از آنکه به تراکم نسب یلازم برسد، یخ نزند و در غیر این صورت عملیات باید متوقف و مصالح یخ زده جمع آوری شود. فقط در شرایط استفاده از مصالح سنگی یا مخلوط شن و ماسه‌ا یکه کمتر از ده درصد مواد رد شده از لاک شماره ۲۰۰ دارد، می‌توان هنگام یخبندان با تایید دستگاه نظارت خاکریزی را ادامه داد.

سیستم زهکشی

سیستم زهکشی دائم برای بدترین شرایط محتمل از لحاظ میزان بارندگی و بالاترین تراز آب‌های زیرزمینی طراحی می‌شود. سیستم زهکشی موقت (حین اجرا) نیز با توجه به عوامل فوق و بر اساس مرحله بندی عملیات اجرایی و فصول اجرا طراحی می‌شود. در طراحی سیستم زهکشی، به ویژه در موارد مرتبط با جریان و تراوش آب‌های زیرزمینی، استفاده از تخصص مهندسان ژئوتکنیک با تجربه ضرورت دارد. با توجه به نقش اساسی نگهداری و ترمیم در کارایی سیستم‌های زهکشی، لازم است که این دو عامل در مرحله طراحی به خوبی مورد توجه قرار گیرند.

طراحی هر سیستم زهکشی عمق یباید بر پایه مطالعات دقیق ژئوتکنیکی، شامل بررسی‌های محلی و برداشت تراز آب‌های زیرزمینی، نمونه گیری از خاک (تا پایین ترین عمق تاثیر زهکشی) و انجام آزمایش‌های آزمایشگاهی صورت گیرد.