قانون برگزاری مناقصات
این قانون به منظور تعیین روش و مراحل برگزاری مناقصه به تصویب رسیده است. کاربرد قانون برگزاری مناقصات تنها در معاملاتی است که با رعایت این قانون انجام میشود.
کلیه نهادها و سازمانهای زیر مجموعه قوای سهگانه جمهوری اسلامی ایران، موظفند در برگزاری مناقصه مقررات این قانون را رعایت کنند. در زیر نام برخی از این سازمانها و نهادها و … آورده شده است.
- وزارتخانهها
- سازمانها، مؤسسات و شرکتهای دولتی
- مؤسسات انتفاعی وابسته به دولت
- بانکها و مؤسسات اعتباری دولتی
- شرکتهای بیمه دولتی
- مؤسسات و نهادهای عمومی غیردولتی(درمواردی که آن بنیادها و نهادها از بودجه کل کشور استفاده مینمایند)
- مؤسسات عمومی
- بنیادها و نهادهای انقلاب اسلامی
- شورای نگهـبان قانون اساسی
واحدها و دستگاههایی که شمول قانون بر آنها مستلزم ذکر یا تصریح نام است برخی از این واحدها و دستگاهها به شرح زیر ارائه شده است.
- وزارت جهادکشاورزی
- شرکت ملی نفت ایران
- شرکت ملی گاز ایران
- شرکت ملی صنایع پتروشیمیایران
- سازمان گسترش و نوسازی صنایع ایران
- سازمان بنادر و کشتیرانی جمهوری اسلامی ایران
- سازمان توسعه و نوسازی معادن و صنایع معدنی ایران
- سازمان صدا و سیمایجمهوری اسلامی ایران
اعم از اینکه این واحدها و دستگاهها قانون خاص خود را داشته و یا از قوانین و مقررات عام تبعیت نمایند ملزم به رعایت این قانون هستند.
نیروهای مسلح، تابع مقررات و ضوابط خاص خود بوده و از شمول این قانون مستثنی هستند.
تعاریف مربوط به مناقصه
واژگانی که در این قانون به کار برده شده است، به شرح زیر تعریف میشوند.
- مناقصه: فرایندی است رقابتی برای تأمین کیفیت مورد نظر (طبق اسناد مناقصه)، که در آن تعهدات موضوع معامله به مناقصهگری که کمترین قیمت متناسب را پیشنهاد کرده باشد، واگذار میشود.
- مناقصهگزار: دستگاهی که مناقصه را برگزار مینماید.
- مناقصهگر: شخصی حقیقی یا حقوقی است که اسناد مناقصه را دریافت و درمناقصه شرکت میکند.
- کمیته فنی بازرگانی: هیأتی است با حداقل سه عضو خبره فنی بازرگانی صلاحیتدار که از سوی مقام مجاز دستگاه مناقصهگزار انتخاب میشود و ارزیابی فنیبازرگانی پیشنهادها و سایر وظایف مقرر دراین قانون را برعهده میگیرد.
- ارزیابی کیفی مناقصهگران: عبارت است از ارزیابی توان انجام تعهدات مناقصهگران که از سوی مناقصهگزار یا به تشخیص وی توسط کمیته فنی بازرگانی انجام میشود.
- ارزیابی فنی بازرگانی پیشنهادها: فرایندی است که درآن مشخصات، استانداردها، کارایی، دوام و سایر ویژگیهای فنی بازرگانی پیشنهادهای مناقصهگران بررسی، ارزیابی و پیشنهادهای قابل قبول برگزیده میشوند.
- ارزیابی مالی : فرایندی است که در آن مناسبترین قیمت، از بین پیشنهادهائی که ازنظر فنی بازرگانی پذیرفته شدهاند، برگزیده میشود.
- ارزیابی شکلی: عبارت است از بررسی کامل بودن اسناد و امضای آنها، غیرمشروط و خوانا بودن پیشنهاد قیمت.
- انحصار: انحصار در معامله عبارت است از یگانه بودن متقاضی شرکت درمعامله که به طرق زیر تعیین میشود:
۱ـ اعلان هیأت وزیران برای کالاها و خدماتی که در انحصار دولت است.
۲ـ انتشار آگهی عمومی و ایجاب تنها یک متقاضی برای انجام معامله.
- برنامه زمانی مناقصه: سندی است که در آن زمان و مهلت برگزاری مراحل مختلف مناقصه، مدت اعتبار پیشنهادها و زمان انعقاد قرارداد مشخص میشود.
طبقهبندی معاملات
در اولین قانون مربوط به مناقصات، معاملات از نظر نصاب (قیمت معامله) به سه دسته تقسیم شده است. این طبقه بندی، با عنوان حدنصاب معاملات دولتی، شناخته شده است.
- معاملات کوچک: معاملاتی که به قیمت ثابت سال ۱۳۸۲ کمتر از بیستمیلیون (۲۰،۰۰۰،۰۰۰) ریال باشد.
- معاملات متوسط: معاملاتی که مبلغ مورد معامله بیش از سقف مبلغ معاملات کوچک بوده و از ده برابر سقف ارزش معاملات کوچک تجاوز نکند.
- معاملات بزرگ: معاملاتی که مبلغ برآورد اولیه آنها بیش از ده برابر سقف ارزش مبلغ معاملات کوچک باشد.
این حد نصاب برای اولین بار پس از تصویب قانون، در سال ۸۵ بازنگری و به شرح زیر تصحیح شده است.
- معاملات کوچک: معاملاتی که کمتر از بیست و پنج میلیون و هشتصد و سی هزار (۲۵،۸۳۰،۰۰۰) ریال باشد.
- معـاملات متـوسط: مـعاملاتی که مبلغ مورد معامله بیش از سقف مبلغ معاملات کوچک بوده و از دویست و پنجاه و هشت میلیون و سیصد هزار (۲۵۸،۳۰۰،۰۰۰) ریال تجاوز نکند.
- معاملات بزرگ: معاملاتی که مبلغ برآورد اولیه آنها دویست و پنجاه و هشت میلیون و سیصد هزار (۲۵۸،۳۰۰،۰۰۰) ریال و بیشتر باشد.
از سال ۸۵ به بعد تقریباً هر ساله حد نصاب معاملات از طرف وزارت امور اقتصادی و دارائی پیشنهاد شده و در جلسه هئیت وزیران تصویب میشود.
پیشنهاد وزارت امور اقتصادی و دارائی، در ابتدای هر سال و براساس شاخص بهای کالاها و خدمات اعلام شده توسط بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران صورت میگیرد.
در معاملات عمده، مبلغ نصاب برای معاملات کوچک و متوسط، مبلغ برآوردی واحد متقاضی معامله است.
شایان ذکر است واحد متقاضی معامله مجاز نیست با تفکیک اقلامی که بهطور متعارف یک مجموعه واحد تلقی میشوند، مبلغ یا برآورد معاملات را کاهش داده و هر یک از نصابهای را به نصاب پایینتر ببرد.
طبقهبندی انواع مناقصات
مناقصات با توجه به مراحل بررسی و نیز با توجه به دعوت از مناقصه گران در دو دسته کلی طبقه بندی شدهاند.
طبقه بندی مناقصات ازنظر مراحل بررسی
- مناقصه یک مرحلهای: مناقصهای است که در آن نیازی به ارزیابی فنی بازرگانی پیشنهادها نباشد. در این مناقصه پاکتهای پیشنهاد مناقصهگران در یک جلسهگشوده میشود. در همان جلسه گشایش پاکت ها نیز برنده مناقصه تعیین میشود.
- مناقصه دو مرحلهای: مناقصهای است که به تشخیص مناقصهگزار، بررسی فنی بازرگانی پیشنهادها لازم باشد. در این مناقصه، کمیته فنی بازرگانی تشکیل میشود. این کمیته نتایج ارزیابی فنی بازرگانی پیشنهادها را به کمیسیون مناقصه گزارش میکند. و در نهایت برنده مناقصه تعیین میشود.
طبقه بندی مناقصات از نظر روش دعوت مناقصهگران
- مناقصه عمومی: مناقصهای است که در آن فراخوان مناقصه ازطریق آگهیعمومی به اطلاع مناقصهگران میرسد.
- مناقصه محدود: مناقصهای است که در آن به تشخیص و مسؤولیت بالاترین مقام دستگاه مناقصهگزار، محدودیت برگزاری مناقصه عمومی با ذکر ادله تأیید شود.
در مناقصه محدود فراخوان مناقصه، از طریق ارسال دعوتنامه برای مناقصهگران صلاحیتدار به اطلاع مناقصهگران میرسد.
