تعاریف عمومی سنگ ساختمانی برای دیوار سنگی
به طور کلی در ساخت دیوارها و بناهای سنگی، بسته به کاربرد دیوار اعم از باریر یا غیر باریر و همچنین بسته به نوع نمای و استحکام یا دیگر خصوصیات و ویژگی های آن، انواع سنگ ساختمانی با ویژگی ها و مشخصات خاصی مورد استفاده قرار میگیرند. بدیهی است استفاده از شکل طبیعی سنگها منجر به تولید بناهایی معمولی و اغلب بدون مشخصات فنی میشود و از در کاهش هزینه ها و زمان ساخت نقش عمده ای ایفا میکند. ولی ساخت بناهایی با ویژگیهای خاص و مشخصات فنی از قبل تعیین شده، نیازمند استفاده از مصالح و سنگهایی با اشکال خاص است که این نیز به نوبه خود منجر به افزایش هزینه و زمان ساخت شده و نیروی کار متخصص در این زمینه را میطلبد. انواع سنگهای ساختمانی را میتوان به این صورت طبقه بندی کرد. کاربرد انواع مختلف سنگها در انواع دیوارهای سنگی و نماهای دیوارهای سنگی آورده شده است.
سنگ ساختمانی رودخانهای
این سنگها در جریان غلتیدن در مسیر رودخانه و برخورد با یکدیگر و بر اثر عمل فرسایش آب بر روی آنها، گوشه های تیز و لبه دارشان ساییده شده و سطح آنها به صورت تقریبا صیقلی در آمده است.
سنگ رودخانه ای
سنگ ساختمانی قلوه رودخانهای
این سنگ، سنگ رودخانهای است که حداقل قطر آن از ۵ سانتیمتر بیشتر است. کوچکترین اندازه سنگ قلوه که در دیوارسازی سنگی مصرف میشود، ۱۵ سانتیمتر است. قلوه سنگهای با قطر کوچکتر از ۱۵ سانتیمتر میتوانند به عنوان سنگهای پرکننده در میان دیوار مصرف شوند.
سنگ قلوه رودخانهای
سنگ ساختمانی کوهی
این سنگها بیشتر لبه تیزند و مستقیماً از معدن سنگ و رگه کوه استخراج میشوند. عملیات استخراج به شیوههای گوناگونی مانند استفاده از مواد سوزا (منفجره)، پتک و قلمهای بزرگ یا چکشهای ضربهای (پیکور)، انجام میگیرد. سنگهایی را که بدین شیوهها از معدن استخراج میشوند اگر دارای حجم بزرگی باشند، اصطلاحا سنگ قله (Coupe) مینامند. چنین سنگهایی را بنا به سفارش خریدار، در معدن یا در کارگاه ساختمانی به اندازههای لازم قواره میکنند.
سنگ کوهی
سنگ ساختمانی لاشه
این سنگها در حین استخراج، یا در پی مراحل مختلف قواره کردن سنگها، به دست میآیند. سنگهای لاشه شکل خاصی نداشته و دارای سطوح مشخصی نیستند، و همان گونه که از معدن به دست آمدهاند، بدون هیچ گونه حک و اصلاح، به کارگاه ساختمانی منتقل میشوند. بنا به تعریف استفاده از سنگ لاشه، بدون اینکه گوشههای تیز و لبهدار آن گرفته شود، در دیوارسازی سنگی مجاز نیست مگر با قطر کمتر از ۱۵ سانتیمتر که آن هم فقط به عنوان سنگهای پرکننده در میان دیوار استفاده میشود.
سنگ لاشه
سنگ ساختمانی قواره Moellon Brut
هنگامی که گوشههای تیز و برنده سنگ لاشه را با چکش یا پتک بگیرند و گوشه های آن تقریباً منظم شود سنگ به دست آمده سنگ قواره نامیده میشود، کوچکترین اندازه سنگ قواره ۱۵ سانتیمتر است.
سنگ قواره
سنگ ساختمانی بادبر یا رگهای Moellon
این نوع سنگ سنگی است که در هنگام استخراج از معدن، به کمک پتک، آن را به صورت تقریبی مکعب مستطیل در میآورند و سپس در کارگاه، سطح نمای آن را حدودا به صورت چهار گوش (مربع یا مستطیل) شکل میدهند. اصطلاحاً به این سنگها مالون نیز گفته میشود. این کار، برای برداشتن درزهای افقی و قائم در دیوارهای رجدار و به رج برده شده و همچنین برای نظم کشیدن به نمای دیوار انجام میگیرد. ریشه سنگ، از طرف نما به طرف دم سنگ، با استفاده از پتک کمی لاغرتر میشود تا عمل کنار هم قرار دادن سنگها به راحتی صورت گیرد. حداقل عرض و ارتفاع سنگ بادبر به ترتیب ۲۰ و ۱۵ سانتیمتر و اندازه بار سنگ حداکثر ۴ سانتیمتر است.
سنگ بادبر
سنگ ساختمانی سرتراش یا رگهای کلنگی Moellon Tetue
اگر سطوح قائم (جانبی) و سطوح افقی (ملات خور بالایی و پایینی) سنگ بادبر را در مجاورت نما، به منظور داشتن درزهای ظریفتر در نمای دیوار، با کمک کلنگ ویژه، دست تراش کنند، آن را سنگ سرتراش مینامند. اندازه قسمتهای تراش خورده از طرف نمای سنگ به طرف دم سنگ، حداقل ۸ سانتیمتر برای سطوح جانبی و حداقل ۱۲ سانتیمتر برای سطوح بالایی و پایینی (ملات خور) سنگ است. بقیه ریشه سنگ (دم) نیز با استفاده از چکش یا پتک، کمی لاغرتر میشود تا عمل کنار هم قرار دادن سنگها به راحتی صورت گیرد.
سنگ سرتراش یا رگهای کلنگی
سنگ ساختمانی سرتراش گونیا شده
این سنگ، سنگ سرتراشی است که سطح نمای آن کاملا به صورت مربع یا مستطیل درآورده شده (با زوایای ۹۰ درجه) و تراش سطوح جانبی و بالایی و پایینی آن، با کمک قلم و چکش به نحوی انجام میگیرد که حالت و حجم سر سنگ (به تبعیت از سطح نمای سنگ) به صورت مکعب یا مکعب مستطیل حفظ میشود. معمولاً چنین سنگی را به صورت نما سرخود باقی نمیگذارند بلکه نمای آن را تیشهداری کرده و به آن شکلهای گوناگون میدهند.
سنگ سرتراش گونیا شده
سنگ ساختمانی بادکوبهای Moellon Pique
این سنگ، سنگ تراشی است که بنا به سفارش، دور تا دور سطح نمای آن را به عرض یک و نیم تا سه سانتیمتر، با قلم تراش میدهند (چفت)، و بقیه سطح نمای سنگ را که میتواند برجستهتر از قسمت قلم تراش شده دور سنگ باشد، تیشهداری میکنند. حداکثر مجاز این برجستگی (بارسنگ)، ۴ سانتیمتر خواهد بود. به چنین سنگی، علاوه بر بادکوبهای، سنگ رگهای کلنگیِ لبه فتیلهای نیز میگویند.
سنگ بادکوبه ای
سنگ ساختمانی مکعبی
این سنگ، سنگ مکعب یا مکعب مستطیل شکلی است که تمام وجوه آن تقریباً به صورت چهارگوش درآورده شده است.
سنگ مکعبی
سنگ ساختمانی تمام تراش Moellon Dappareil
اگر سطوح قائم (جانبی) و سطوح افقی (بالایی و پایینی) سنگ را، از سطح نما تا انتهای ریشه، دست تراش کنند، به این سنگ، سنگ تمام تراش میگویند. معمولاً این سنگ در مواردی که بیشتر از یک سطح نمای سنگ مورد نیاز است، به کار برده میشود. نماهای این سنگ را میتوان دست تراش کره یا با ابزارهای گوناگون شکلهای مختلفی به آن داد. زوایای سنگ میتواند کاملا گونیا باشد که در این صورت، برش سنگ با اره انجام میشود.
سنگ تمام تراش
سنگ ساختمانی چندوجهی نامنظم
این سنگ، سنگی است که نمای آن به صورت چندوجهی نامنظم بوده و هر یک از زوایای آن حداقل ۹۰ درجه است. نمای سنگ، بیشتر به صورت پنج ضلعی و شش ضلعی درآورده میشود. ریشه این سنگ از طرف نما به طرف دم، کمی لاغرتر میشود تا عمل کنار هم قرار دادن سنگها راحتتر صورت گیرد. حداقل اندازه ریشه این سنگ، ۲۵ سانتیمتر است. اندازه هر ضلع، در سطح نمای سنگهای چندوجهی نباید کمتر از ۱۰ سانتیمتر و بیشتر از اندازه ریشه سنگ باشد. سنگ چندوجهی نامنظم نباید بارسنگی بیشتر از ۴ سانتیمتر داشته باشد.
سنگ چند وجهی نامنظم
سنگ ساختمانی چندوجهی نامنظم سرتراش Moellon Mosaique
این سنگ، سنگ چندوجهی نامنظمی است با این تفاوت ها که:
اولاً دور تا دور سر سنگ در تمام وجوه (از طرف نما به طرف دم) به اندازه حداقل ۱۰ سانتیمتر دست تراش میشود.
ثانیاً اندازه بزرگترین لبه (ضلع) سطح نمای هر سنگ نباید از ۲ برابر اندازه کوچکترین ضلع بزرگتر شود.
ثالثاً بارسنگ مناسب برای نماکاری این سنگها حداکثر ۲ سانتیمتر است.
سنگ ساختمانی چندوجهی نامنظم سرتراش
سنگ ساختمانی لایه لایه (تختهای)
این سنگ، همان گونه که از نامش پیداست، سنگی است که در معدن و در بستر طبیعی خود به صورت لایه لایه پیدا و استخراج میشود و اصطلاحاً به آن سنگ تختهای میگویند. این سنگها به دلیل لایه لایه بودن، از استحکام چندانی برخوردار نیستند. اندازههای آنها بستگی به ضخامت لایهها و همچنین تختههای استخراج شده آنها دارند. حداقل کلفتی قابل قبول این سنگها برای دیوارهای سنگی، ۸ سانتیمتر است.
سنگ لایه لایه
