مدیریت منابع انسانی
مدیریت منابع انسانی عبارت است از مدیریت و اداره استراتژیك (بلند نظرانه) و پایدار با ارزش‌‌ترین دارایی‌های شركت، یعنی كاركنانی كه در آنجا كار می‌كنند و منفرداً در كنار هم به شركت در وصول به اهدافش كمک می‌كنند. هدف كلی مدیریت منابع انسانی عبارت است از تضمین اینكه سازمان بتواند به كمک كاركنانش موفق شود. سیستم‌های مدیریت منابع انسانی می‌توانند منبع قابلیت‌ها و توانایی‌های سازمانی باشند كه به شركت‌ها امكان می‌دهند تا فرصت‌های جدید را شناسایی و روی آنها سرمایه گذاری كنند.
اهداف مدیریت منابع انسانی
اهداف اساسی مدیریت منابع انسانی حصول نتایج مطلوب از تلاش‌های جمعی کارکنان سازمان است که می‌توان به صورت زیر آن را بیان نمود.
سازمان را قادر سازد تا كاركنان ماهر، متعهد و با انگیزه را جذب كند و به خدمت بگیرد.
از طریق آموزش كاركنان و فراهم آوردن مستمر فرصت‌های ارتقای شغل برای آنها، ظرفیت‌های ذاتی ایشان مشاركت، توان بالقوه و همكاری آنها را تقویت كند و توسعه بدهد.
سیستم‌های كاری با عملكرد بالا طراحی كند كه در بر گیرنده این عناصر باشد.
- رویه‌های انتخاب و جذب مؤثر و مفید
- سیستم‌های پرداخت انگیزشی مبتنی بر عملكرد و بر حسب اقتضا
- توسعه مدیریتی و فعالیت‌های آموزشیی مرتبط با نیازهای سازمان
روش‌های مدیریتی با تعهد بالا را توسعه بدهد، به صورتی كه كاركنان را ذینفعان با ارزش سازمان قلمداد نماید و به توسعه جوی از تفاهم، همكاری و اعتماد متقابل بین كاركنان و سازمان كمك كند.
جوی مناسب فراهم آورد كه در آن فضا بتوان روابطی مؤثر و هماهنگ را از طریق مشاركت بین مدیران و كاركنان برقرار و حفظ نمود.
محیطی فراهم آورد كه در آن كار گروهی و انعطاف پذیری امكان پذیر باشد.
به سازمان كمک كند تا نیازهای گروهی ذینفعش (ملكان، نهادها و سازمان‌های دولتی، متولیان، مدیران، كاركنان، مشتریان، منابع فروش و بطورر كلی عموم مردم) را شناسایی كند، توازن بخشد و سپس آنها را تامین كند.
تضمین كند كه به كاركنان بها و ارزش می‌دهند و به آنها بابت آنچه كه انجام می‌دهند و بدست آورند پاداش می‌دهند.
با در نظر گرفتن تفاوت‌های فردی و گروهی كاركنان از حیث مهارت‌ها، سلایق و روحیات، نیروی كاری متنوع را ایجاد و مدیریت كند.
تضمین كند و مطمئن شود كه فرصت‌ها برای همه اعضای سازمان یكسان است.
یک روش اخلاقی را برای مدیریت كاركنان برگزیند كه بر محور توجه به كاركنان، انصاف و شفافیت استوار باشد.
رفاه جسمی و روانی كاركنان را فراهم آورد و بهبود بخشد.
رویکردهای مدیریت منابع انسانی
دو رویکرد کلی در مدیریت منابع انسانی وجود دارد.
- رویکرد سخت
- رویکرد نرم.
رویکرد سخت
به کارکنان مانند دیگر منابع نگاه می‌شود که باید معادله ورودی- خروجی برقرار شود و به صورت کارآمد اداره شوند.
رویکرد نرم
بیشتر به این حقیقت توجه می‌کند که نمی‌توان با کارکنان مانند دیگر منابع رفتار کرد زیرا برخلاف دیگر منابع، منابع انسانی فکر کرده و عکس‌العمل نشان می‌دهند. در این رویکرد بر استراتژی‌هایی برای دستیابی به تعهد از طریق آگاه ساختن کارکنان از مأموریت، ارزش‌ها، برنامه‌های سازمان و شرایط محیطی، مشارکت کارکنان در تصمیم‌گیری در مورد چگونگی انجام امور و گروه‌بندی کارکنان در تیم‌های کاری بدون نظارت رسمی تأکید بیشتری می‌شود.
در واقع رویکرد سخت بر فرایند مدیریت امور کارکنان تمرکز می‌کند در حالی که رویکرد نرم بر طرز تلقی کارکنان و چگونگی رفتار با آنان تأکید می‌کند. رویکرد سخت سیستم‌ها، رویه‌ها و دستور‌العمل‌ها و چگونگی انجام فرایندها را مورد بررسی قرار می‌دهد. رویکرد نرم عوامل انسانی و رفتاری را در نظر می‌گیرد.
وظایف مدیریت منابع انسانی
همانطور که در تعاریف مدیریت منابع انسانی آمد وظایف کلی شامل جذب، توسعه ایجاد انگیزش و نگهداشت است. اما این وظایف را می‌توان به حوزه‌های فعالیت زیر دسته‌بندی کرد.
سازماندهی
- طراحی سازمان
- طراحی شغل
- تجزیه و تحلیل شغل
- طبقه‌بندی مشاغل
جذب منابع انسانی
- برنامه‌ریزی
- کارمندیابی
- انتخاب
- استخدام
توسعه و منابع انسانی
مدیریت پاداش
- حقوق و دستمزد
- ارزشیابی مشاغل
- پاداش
- مزایا
روابط کارکنان
- روابط صنعتی
- مشارکت
- ارتباطات
بهداشت، ایمنی و رفاه
امور اداری استخدام و کارکنان
- چارچوب قانونی و مقررات دولتی
- رویه‌ها و اقدامات استخدام
- سیستم اطلاعاتی منابع انسانی
عوامل مؤثر بر مدیریت منابع انسانی
عوامل بیرونی
- قوانین و مقررات
- بازار نیروی کار
- فرهنگ جامعه
- سهامداران
- رقابت
- مشتریان
- فناوری
عوامل درونی
- اهداف اساسی یا رسالت سازمان
- خط‌مشی‌ها
- جو و فرهنگ سازمانی
ویژگی فعالیت‌های مدیریت منابع انسانی
مدیریت منابع انسانی شامل انجام فعالیت‌هایی است که دارای مبانی، مفاهیم، فرایندها و ابزارهای متفاوتی هستند تا حدی که در سازمان‌های بزرگ برای برخی از آنها واحدهای مستقلی تشکیل می‌دهند. با وجود تفاوت ماهیتی بین این فعالیت‌ها، بیشتر آنها دارای ارتباط از جهت عملیات و اطلاعات هستند. نوزده فعالیت مشخص از مدیریت منابع انسانی شامل موارد زیر هستند.
- تجزیه و تحلیل مشاغل
- طراحی شغل
- طبقه‌بندی مشاغل
- ارزشیابی مشاغل
- برنامه‌ریزی نیروی انسانی
- کارمندیابی
- انتخاب
- انتصاب
- اجتماعی کردن
- آموزش کارکنان
- ارزیابی عملکرد
- بهداشت و ایمنی
- بیمه و بازنشستگی
- رفاه
- انگیزش، مشارکت و روابط کارکنان
- حقوق و دستمزد
- پاداش
- جابجایی
- انضباط
مدیریت منابع انسانی در قالب یک سیستم
هیچ یک از منابع مطالعه شده در این زمینه، مجموعه فعالیت‌های مدیریت منابع انسانی را در قالب سیستمی از فرایندهای مرتبط و به هم پیوسته ترسیم و تشریح نکرده‌اند. یکی از دلایل این واقعیت این است که فعالیت‌های مدیریت منابع انسانی به قدری متفاوت، متنوع و دارای مبانی مختلف هستند که تجمع تمام آنها در قالب یک سیستم امکان‌ناپذیر است.
همانند تقسیم‌بندی رویکردهای سخت و نرم به مدیریت منابع انسانی، فعالیت‌های آن را هم می‌توان در دو دسته سخت و نرم گنجاند. به عنوان مثال مبحث انگیزش کارکنان یک فعالیت کاملاً نرم است در حالی که فعالیت حقوق و دستمزد یک فعالیت کاملاً سخت است. البته این دسته‌بندی فرضی است چرا که میزان سختی یا نرمی دارای طیفی خواهد بود. به هر حال، علیرغم نبود چنین تصویر سیستماتیک از فعالیت‌های سخت مدیریت منابع انسانی، می‌توان سیستمی برای آن طراحی کرد که شامل فعالیت‌های رو‌یه پذیر باشد.
