لوله‌های پی وی سی (PVC)
پلی وینیل کلراید (PVC) در شرایط حاضر یکی از ارزشمندترین محصولات صنعت پتروشیمی است. بطور عمومی بیشتر از ۵۰% از پی وی سی، ساخت بشر در ساختمان سازی استفاده می‌شود. زیرا پی وی سی ارزان بوده و به سادگی سر هم بندی می‌شود. پی وی سی (PVC) پلاستیکی سخت است که به وسیله اضافه کردن روان کننده‌ها نرم و انعطاف‌پذیر می‌شود بیشترین مورد استفاده آن فتالیت است.
در میان انواع پلاستیک‌ها خواص پی وی سی موجب شده که لوله های ساخته شده از این محصول در کارهای مختلف مورد استعمال پیدا کند. استفاده روز افزون از لوله‌های پی وی سی برای مصارف آبرسانی ایجاب می‌کند علاوه بر آنکه مشخصات فنی جامعی برای ساخت این محصول وضع شود برای نصب و کار گذاری این لوله دستورالعمل‌های خاصی تهیه و در دسترس اجرا کنندگان گذارده شود. لوله‌های پی وی سی، یک دسته از لوله‌ها و اتصالاتی هستند که به خوبی توانسته‌اند، برای لوله کشی فاضلاب و … در ساختمان بکار آیند.
مزایای لوله‌های پی وی سی
عمر طولانی
لوله‌های پی وی سی نسبت به دیگر لوله‌های پلاستیکی و غیر پلاستیکی مقاوم‌‌تر هستند.
عدم خوردگی
در برابر مواد خورنده، حلال ها، مواد شیمیایی، پوسیدگی و زنگ زدگی مقاوم هستند.
سبک
وزن کم و قابلیت حمل آسان
نصب آسان
نصب ساده و سریع با استفاده از چسب و یا اتصالات اورینگی (O-RING)
هزینه‌ی پایین
صرفه جویی اقتصادی نسبت به لوله‌های دیگر شامل قیمت لوله، هزینه‌های حفاری، حمل و نقل، بستر سازی و نصب
بهداشت
بدون آلایندگی محیط زیست، پایدار در مقابل رشد باکتری، بدون تاًثیر بر مزه، بو و PH آب
سطح صیقلی
روان بودن حرکت سیالات در لوله
ایمنی
ضد آتش با خاصیت خاموش شوندگی (پلیمر ضد آتش) عایق الکتریسیته و برق، مقاوم در برابر ضربات ناشی از زلزله، مقاوم در برابر فشارهای خارجی
لوله PVC پوش فیت یا اورینگی
این لوله یکی از دسته جدیدترین لوله‌هایی است که با ترکیب پوش فیت و پی وی سی ایجاد شده و هم اکنون در برترین کشورهای پیشرفته صنعتی در حال کارگذاری و استفاده است. این لوله‌ها دارای دوام و طول عمر بالایی هستند و از طرفی هم دارای نصب و راه اندازی ساده‌ای و سبک وزن هستند. این لوله‌ها به علت اینکه خنثی کننده نشتی‌های ساختمان هستند این امکان را برای ایمنی بهتر دارند و برای همین منظور بیشتر در آپارتمان‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرند.
لوله PVC چسبی یا لوله پلیکا
لوله‌های پی وی سی در نمونه‌های مختلف با تنوع رنگی طوسی و سفید و زرد تولید می‌شوند که هر کدام تحت مقاومتی خاص تولید و ارائه شده‌اند. با توجه به انواع سیالات و حتی فشار می‌توان آنها را تهیه کرد و برای ساختمان و بنا بکار برد. این لوله‌ها دارای تنوع خاصی هستند که با اتصالات مرتبط با خود در کار بکار گرفته می‌شوند. سطح این لوله‌ها باعث شده که ناهمواری به صفر برسد و انتقال سیالات به خوبی صورت بگیرد. به همین خاطر میزان گرفتگی‌ها بسیار کم است.
چسب مخصوص و مواد لیز کننده یا وران ساز
چسب مخصوص برای اتصالات لوله‌های پی وی سی باید دارای خواص زیر باشد.
- از حلال‌های پی وی سی مانند تتراهیدروفوران حدود ۱۰ تا ۱۵ درصد وزنی در آن به کار گرفته باشد.
- حاوی حلال دیگری که تبخیر را به تاخیر بیاندازد باشد.
- زمان کافی برای تاثیر روی پی وی سی به حلال بدهد.
- در مدت زمان قابل قبولی به حلال اجازه تبخیر بدهد تا محل اتصال جوش خورده و سخت شود.
- حاوی ماده‌ای باشد که پس از تبخیر حلال بتواند در سطوح محل اتصال ریشه دوانده و محکم و با دوام دو سطح را به هم جوش بدهد.
غلظت چسب
چسب مخصوص لوله‌های پی وی سی برای مصارف گوناگون به غلظت‌های مختلف ساخته می‌شود. چسب‌های رقیق برای لوله و اتصالات تا قطر ۵۰ میلیمتر و چسب‌های غلیظ برای سایر قطرهای لوله به کار می‌رود. البته می‌توان از چسب غلیظ نیز برای اتصال لوله‌های تا ۵۰ میلیمتر استفاده نمود که در این صورت مدت سخت شدن محل اتصال طولانی ترخواهد شد.
دقت در به کار بردن چسب
چسب مخصوص لوله‌های پی وی سی شدیداً قابل اشتعال بوده و هرگز نباید در مقابل شعله‌های آتش از آن استفاده نمود. چسب لوله‌های پی وی سی باید در درجات حرارت بین صفر و ۴۳ درجه سانتیگراد مورد استفاده قرار گیرد.
در بعضی مواقع ممکن است لوله‌ها دراثر ماندن در آفتاب درجه حرارتشان به بیش از ۴۳ درجه سانتیگراد برسد. در چنین حالات باید قبل از استفاده از چسب نکات زیر رعایت شود.
- با قراردادن پارچه و مرطوب نگهداشتن انتهای لوله برای مدتی درجه حرارت آن پایین آورده شود.
- استفاده از چسب درهوای سرد یعنی گرمایی پایین تر از صفر درجه سانتیگراد که چسب حالت ژلاتین به خود می‌گیرد باید خودداری شود. هرگز نباید در چنین حالتی چسب را گرم نمود زیرا که با این عمل چسب خواص خود را از دست داده و اتصال نامطمئنی حاصل می‌شود.
مواد لیزکننده یا روانساز
- ماده لیز کننده باید ریشه نباتی داشته و دارای غلظتی باشد که هنگام استفاده در هر درجه حرارتی بتواند به راحتی روی لوله پخش شود. این ماده باید به قدر کافی لیز بوده واین خاصیت را بتواند تا بیست دقیقه در هر درجه حرارتی حفظ نماید.
- ماده لیز کننده باید دارای خواصی باشد که بتوان آن را در لوله‌های مرطوب نیز به همان ترتیب لوله‌های خشک مورد استفاده قرار داد.
- ماده لیز کننده باید در آب قابل حل باشد و عاری از مواد سمی بوده و طعم یا مزه آب را تغییر ندهد.
- مواد متشکله ماده لیز کننده نبایستی به تکثیر باکتری‌ها کمک کنند و نباید اثر فاسد کردن یا خورندگی در ترکیب لاستیک آب بندی و همچنین روی لوله پی وی سی داشته باشد.
روش‌های اتصال لوله‌های پی وی سی
قبل از اقدام اتصال بایستی دقت نمود که لوله‌ها و متعلقات آنها رواداری Tolerance نزدیک به هم داشته باشند. زیرا در غیر این صورت از به کار بردن دو لوله یا لوله و اتصال که در داخل یکدیگر به طور آزاد قرار می‌گیرند باید خودداری شود.
بریدن لوله‌های پی وی سی
لوله‌های پی وی سی را می‌توان با راه معمولی نجاری یا با اره گرد برقی Circular Power Saw قطع نمود. در صورتی که از این اره برقی استفاده می‌شود. باید دقت کرد که سرعت خطی تیغه آن از ۲۰۰۰ متر در دقیقه تجاوز نکرده و با فشاری معادل فشار معمولی دست کار نماید. اگر از اره تیغه‌ای برقی استفاده می‌شود بایستی با سرعت ۱۲۰۰ متر در دقیقه و فشار معمولی دست کار نماید. فاصله دو دندانه اره بایستی دو میلیمتر باشد.
از لوله دورانی Rotary Pipe Cutter که دور لوله چرخیده و آن را قطع می‌نماید نبایستی استفاده نمود زیرا که در تماس با لوله ایجاد حرارت نموده و باعث تولید ترک‌هایی در اطراف محل قطع شده می‌شود. برای آنکه لوله‌هایی که با اره دستی بریده می‌شود مقطعی قائم پیدا نماید بهتر است از جعبه راهنما استفاده شود. این جعبه از پروفیل ناودانی شکل به طول حدود یک متر از چوب یا فلز ساخته می‌شود که در وسط آن دو شیار قائم مقابل هم در طرفین پروفیل تعبیه شده است. به طوریکه اره می‌تواند به راحتی داخل این شیارها حرکت نماید.
خم کردن لوله‌های پی وی سی
- عمل خم کردن باید در مورد لوله‌هایی صورت گیرد که پس از نصب، حداکثر فشار مجاز آنها مورد استفاده قرار نخواهد گرفت. زیرا که در اثر فشار وراده به لوله در موقع خم کردن آن مقداری تنش برای همیشه در لوله باقی خواهد ماند.
- برای خم کردن لوله بسته به قطر آن باید بین ۹۰ تا ۱۳۰ درجه سانیگراد به آن حرارت داده شود.
- برای جلوگیری از تا شدن Flattening لوله در موقع خم کردن آن یک روش ریختن ماسه در دراخل آن است که برای لوله‌های به قطر بزرگتر از ۲۰ میلیمتر استفاده می‌شود. برای این منظور باید قبل از گرم کردن لوله آن را با ماسه پر کرد.
- استفاده از ماسه به خصوص در لوله‌های به قطر بزرگ علاوه بر آنکه باعث سنگینی لوله و مشکل جا به جا شدن آن می‌شود اتلاف زیادی نیز در بر دارد. بنابراین توصیه می‌شود که حتی المقدرو روش هوای فشرده برای خم کردن لوله‌های تعقیب شود.
- چنانچه هنگام خم کردن لوله به نظر رسد که لوله در حال تا شدن است بایستی بلافاصله فشار هوای داخل آن را زیادتر کرد تا از این اشکال جلوگیری شود.
کارگذاری لوله‌های پی وی سی در زیر سطح زمین
- عرض کف ترانشه باید حدود شش برابر قطر لوله در نظر گرفته شود. و در هر حال بسته به نوع خاک این عرض مورد مطالعه قرار گیرد. بستر لوله را بایستی با شن و ماسه آماده نمود و آن را در قشر تا ۱۰ سانتیمتر مانند پهلوی لوله‌ها متراکم کرد. در جاهایی که سطح آب زیرزمینی بالاتر از کف ترانشه است بایستی آب‌های جمع شده در ته ترانشه را در موقع لوله گذاری کاملاً جمع آوری نمود.
- در مناطق سردسیر لوله بایستی در عمقی قرار گیرد که پایین‌تر از عمق یخبندان در زمین باشد. در عبور از شاهره‌ها که وسایل نقلیه سنگین از روی آنها عبور می‌نماید و همچینین در زیر ریل‌های خطوط راه آهن لوله را باید در عمق کافی قرار داد تا فشار حاصل از حرکت این وسایل نقلیه روی لوله منتقل نشود.
- هنگام قراردادن لوله داخل ترانشه باید دقت نمود که لوله طوری روی بسترش قرار گیرد که هیچ تنشی به آن وارد نشود. یعنی قبل از قرار دادن لوله باید از مسطح بودن و مناسب بودن بستر آن مطمئن بود. همچنین بهتر است آن را طوری داخل ترانشه قرار داد که در سطح افقی حالت مارپیچ داشته باشد تا بهتر با انبساط و انقباض مقابله نماید.
کارگذاری لوله‌های پی وی سی در روی سطح زمین
- لوله‌های پی وی سی دارای ضریب انبساط بزرگی بوده که چند برابر بزرگتر از ضریب انبساط لوله‌های فولادی است. بنابراین باید هر ۳۰ متر از یک خم یا اتصال انبساط در خط لوله‌ای که در روی سطح زمین نصب شده استفاده شود. باید دقت کرد که لوله روی تکیه گاهش، آزاد قرار گرفته و امکان حرکت داشته باشد.
- لوله‌های پی وی سی اگر بالای سطح زمین نصب شوند احتیاج به تعداد زیادی پایه و تکیه گاه جهت جلوگیری از شکم دادن داشته و طوری باید روی آنها قرار گیرند. که بتوانند آزادانه منبسط و منقبض شوند. خم‌ها و قطعات انبساط بایستی به تعداد کافی در نظر گرفته شوند تا خط لوله بتواند با تغییرات درجه حرارت محیط مقابله نماید.
- فاصله پایه‌ها و تکیه گاه‌های لوله‌های پی وی سی خیلی کمتر از لوله‌های فولادی است.
