نشریه شماره ۲۹۶

نشریه شماره ۲۹۶ با عنوان راهنمای بهسازی رویه‌های آسفالتی و شنی در سال ۱۳۸۳ منتشر شده است. در سال ۱۳۸۲ تفاهم نامه‌ای با هدف همکاری و هماهنگی بیشتر معاونت آموزش، تحقیقات و فناوری وزرات راه و ترابری و معاونت امور فنی سازمان مدیریت و برنامه ریزی کشور در زمینه تهیه ضوابط و معیارهای فنی بخش راه و ترابری، مبادله شد. به منظور هدایت و برنامه‌ریزی منسجم و اصولی امور مرتبط، کمیته راهبری متشکل از نمایندگان دو مجموعه تشکیل شد. این کمیته با تشکیل جلسات منظم نسبت به هدایت پروژه‌های جدید، در مراحل مختلف تعریف و تصویب، نظارت و آماده‌سازی نهایی و ابلاغ آنها، اقدامات لازم را انجام می‌دهد. یکی از پروژه‌های حاصل از این فرایند نشریه شماره ۲۹۶ است.

اهداف نشریه شماره ۲۹۶

بهسازی رویه‌های آسفالتی و شنی به منظور تامین یک سطح صاف، هموار و ایمن برای تردد وسایل نقلیه است. بدیهی است برای تامین یک چنین سطح عبوری باید وضعیت روسازی به طور مداوم و با یک برنامه‌ از پیش تعیین شده مورد ارزیابی و بررسی قرار گیرد و خرابی‌های سطح به موقع برطرف شود. انجام تعمیرات سریع و به موقع خرابی‌های روسازی باعث جلوگیری از تبدیل خرابی‌های سطحی به خرابی‌های بنیادی، افزایش دوام و کاهش هزینه‌های مربوط به نگهداری و بهره‌برداری از روسازی می‌شود.

هدف از تدوین نشریه شماره ۲۹۶ فراهم کردن یک مبنای مشترک برای بهسازی رویه‌های آسفالتی و شنی است. در این نشریه راهکارهای فنی و اجرایی به منظور ارزیابی وضعیت روسازی‌های آسفالتی و شنی، انجام تعمیرات سطحی و بنیادی و بازسازی اینگونه روسازی‌های ارائه شده است.

طبقه‌بندی راه‌ها در نشریه شماره ۲۹۶

وجود تنگناها و پایین بودن سطح کمی و کیفی خدمات در سایر شیوه‌های حمل و نقل کالا و مسافر در کشور و همچنین امکان استفاده از خودروهای شخصی (به دلیل رفاه نسبی بیشتر در سفرها) تقاضای عمومی برای استفاده از جاده‌ها را افزایش داده است. به طوری که در کشور ایران سهم حمل و نقل کالا و مسافر از طریق جاده‌ها نسبت به کل حمل و نقل کشور به ترتیب برابر ۸۰ و ۹۰ درصد گزارش شده که نمادی از اهمیت و نقش ویژه جاده‌ها در اقتصاد جامعه است.

روسازی یکی از اجزای مهم و زیربنایی جاده محسوب می‌شود. بایستی بر حسب اهمیت مسیر در شبکه حمل و نقل جاده‌ای کشور از شرایط ویژه و مناسبی برخوردار باشد تا در طول بهره‌برداری ضمن تامین عبورر و مرور ایمن، جذابیت یک سفر مطمئن را برای استفاده‌کنندگان از راه فراهم سازد.

روسازی‌ها به مرور زمان و با توجه به نحوه بهره‌برداری، حجم ترافیک، شرایط آب و هوایی منطقه‌ای و مشخصات فنی و اجرایی اولیه به تدریج فرسوده شده و خرابی در آنها پدید می‌آید. وسعت و شدت این خرابی‌ها علاوه بر عوامل فوق تابعی از شرایط و نحوه نگهداری راه نیز است.

دسته‌بندی راه‌ها

انتخاب مسیر عبور یک راه علاوه بر عوامل ترافیکی و اهداف مربوط به احداث راه بستگی به شرایط جوی و توپوگرافی منطقه دارد. این عوامل نه تنها در انتخاب ضوابط حاکم بر طرح هندسی مسیر بلکه بر نحوه وارد شدن نیروهای ناشی از چرخ وسایل نقلیه به روسازی و نهایتاً عملکرد آن موثر هستند.

در سرازیری‌ها نیروهای ناشی از ترمزگیری برای کاهش سرعت و کنترل وسیله نقلیه و در سربالایی‌ها نیروهای ناشی از شتاب گیری برای جلوگیری از کاهش یا افت سرعت وسیله نقلیه، شرایط زهکشی و … از پیامدهای تغییرات توپوگرافی زمین طبیعی و شرایط جوی منطقه است که در عملکرد روسازی‌ها تاثیر می‌گذارد.

به همین دلیل در این نشریه، راه‌ها با توجه به موازین و معیارهای مندرج در نشریه شماره ۱۶۱ سازمان برنامه و بودجه از نظر موقعیت توپوگرافی به شرح زیر طبقه‌بندی می‌شوند.

مناطق هموار

مناطق هموارر به مناطقی اطلاق می‌شود که زمین طبیعی در تمام جهات هموار باشد.

مناطق تپه همواری

به مناطقی اطلاق می‌شود که شیب زمین در تمام جهات ملایم بوده و حداکثر ۷ درصد باشد.

مناطق کوهستانی

به مناطقی اطلاق می‌شود که شیب زمین طبیعی در تمام جهات تند و بیشتر از ۷ درصد باشد و این مناطق معمولاً دارای نواحی صعب العبور فراوان است و مسیر راه عموماً از دامنه کوه، تپه‌های بلند و دره‌های گود می‌گذرد و برش‌های عمیق نیز در این مناطق وجود دارد.

بهسازی رویه‌های آسفالتی و شنی

کلیه روسازی‌ها پس از آنکه برای مدت معینی زیر عبور وسایل نقلیه قرار گرفتند دچار خرابی‌هایی می‌شوند. شدت و وسعت این خرابی‌ها بستگی به حجم ترافیک، شرایط جوی و توپوگرافی منطقه‌ای دارد. انتخاب نوع و روش بهسازی و احیا رویه‌های آسفالتی و شنی علاوه بر اهمیت راه (نوع روسازی، حجم ترافیک و …) بستگی به وضعیت روسازی در زمان بررسی و ارزیابی آن دارد. در آئین نامه بهسازی راه‌های ایران دو پارامتر PCI و PSI به عنوان شاخص سنجش وضعیت روسازی راه‌های ایران معرفی شده‌اند. بر اساس توصیه‌های آئین نامه مذکور، بهسازی راه‌های سریع‌السیر، اصلی و فرعی باید زمانی آغاز شود که حداقل PSI این گونه راه‌ها به ترتیب برابر ۳، ۵/۲ و ۲ شود.

نحوه بهسازی و نگهداری رویه‌های شنی معمولاً بر حسب اهمیت راه در شبکه راه‌های کشور و همچنین سطح بهره‌برداری قابل انتظار از اینگونه روسازی‌ها تعیین می‌شود. به همین دلیل توصیه می‌شود که بهسازی رویه‌های شنی همواره هماهنگ با ضوابط و معیارهای مندرج درطرح هندسی این گونه راه‌ها باشد. بهسازی بهتر سطح، به احتمال قوی باعث افزایش سرعت عمل وسایل نقلیه و کاهش ایمنی سفر خواهد شد.

مصالح مصرفی برای اجرای رویه‌های شنی باید عاری از هرگونه مواد آلی، لجنی یا کودی باشند. علاوه بر آن این مصالح باید دارای استقامت لازم در مقابل بارهای وارده، سایش ناشی از جریان ترافیک و عوامل جوی نظیر باران، یخبندان و هوای گرم و خشک باشند.