ساختمان با مصالح بنایی كلاف دار
ساختمان با مصالح بنایی كلاف دار، كه از این پس به اختصار ساختمان بنایی نامیده می‌شود، ساختمانی است كه با آجر، بلوك سیمانی و یا سنگ ساخته شود و در آن تمام یا قسمتی از بارهای قائم و تمامی بار جانبی در هر دو امتداد اصلی ساختمان توسط دیوارهای با مصالح بنایی غیرمسلح تحمل می‌شود. وجود میلگردهای انسجا‌م بخش، دیوار را مسلح نمی‌كند. ساختمانی كه در آن بار جانبی در یك امتداد توسط دیوارهای با مصالح بنایی و در امتداد دیگر توسط عناصری غیر از دیوار تحمل می‌شود، ساختمان مختلط است و در ردیف ساختمان‌های با مصالح بنایی قرار نمی‌گیرد. ساختمان های بنایی غیر مسلح به دو دسته تقسیم می‌شوند.
- ساختمان بنایی دارای كلافهای افقی و قائم
- ساختمان بنایی دارای میلگردهای انسجا‌م بخش
هندسه ساختمان
ارتفاع و تعداد طبقه‌های مجاز
رعایت كلیه شرایط و محدودیت‌های زیر برای ارتفاع و تعداد طبقه ساختمان‌های مشمول الزامی است.
- حداكثر تعداد طبقات ساختمان بنایی، بدون احتساب زیرزمین، دو طبقه است.
- تراز روی بام نسبت به متوسط تراز زمین مجاور نباید از ۸ متر تجاوز كند.
- ارتفاع طبقه، از روی كلاف افقی زیرین تا زیر سقف، نباید از ۴ متر بیشتر باشد.
- اگر ارتفاع طبقه از ۴ متر بیشتر باشد، علاوه بر كلاف بندی باید یك كلاف افقی اضافی در ارتفاع حداكثر ۴ متر از روی كلاف زیرین دیوارها تعبیه
شود. در صورت اخیر می‌توان ارتفاع طبقه را تا حداكثر ۶ متر افزایش داد.
- زیرزمین طبقه ای است كه تراز روی سقف آن نسبت به متوسط تراز زمین مجاور از ۱/۵ متر بیشتر نباشد. به علاوه، حداكثر مقدار اختلاف تراز سقف زیرزمین با تراز زمین در پایین دست ساختمان نباید از ۲ متر تجاوز كند، در غیر این صورت این طبقه نیز به عنوان یك طبقه منظور می‌شود.
- حداكثر تعداد طبقات زیرزمین یك طبقه است.
پلان ساختمان
به طور كلی پلان ساختمان بنایی در هر دو امتداد، باید شرایط زیر را برای تحمل یكنواخت نیروهای افقی ناشی از زلزله برآورده نماید.
- پلان ساختمان نسبت به هر دو محور اصلی، قرینه یا نزدیك به قرینه باشد.
- طول ساختمان نباید از سه برابر عرض آن تجاوز كند.
- ابعاد پیش آمدگی در پلان ساختمان، بدون تعبیه درز انقطاع محدود باشد.
مقطع قائم ساختمان
ساختمان‌های مشمول نباید در مقاطع قائم دارای پیش آمدگی باشند، ولی در شرایطی كه پیش آمدگی در مقاطع قائم اجتناب ناپذیر است، باید ضوابط زیر رعایت شود.
طول جلو آمده طره در بالكن‌های سه طرف باز از ۱/۲۰ متر و در بالكن‌های دو طرف باز از ۱/۵۰ متر بیشتر نباشد.
پیش آمدگی ساختمان در مقطع قائم به طوری كه طبقه بالا به صورت طره جلوتر از طبقه پایین باشد، فقط در موارد زیر مجاز است
- طول جلو آمده طره از یك متر بیشتر نباشد؛
- دیوارهای سازه ای قسمت پیش آمده نباید بار سقف یا دیوار فوقانی را تحمل كنند.
چنانچه بارهای ثقلی ناشی از وزن دیوارهای قسمت پیش آمده، باید به ناگزیر توسط سقف یا كف پیش آمده منتقل شود، لازم است از طر‌ه‌هایی كه به نحو مناسبی در كلافهای افقی همان تراز مهار شده‌اند، برای تحمل این بارها استفاده شود.
دیوارهای قسمت پیش آمده به وسیله كلافهای قائم فولادی و یا بتن آرمه با اتصال مناسب و مطمئن نگهداشته شوند و دو سر كلاف‌ها در عناصر سازهای كف و سقف مهار شوند.
كلاف بندی مربوط به دیوارهای قسمت پیش آمدگی باید به نحوی انجام شود كه اولاً هر كلاف حداكثر ۲ متر از دیوار را نگه دارد، ثانیاً دو طرف پنجره‌های با عرض بیشتر از ۲ متر نیز دارای كلاف باشد. حداقل مقطع و آرماتوربندی این كلافهای قائم باید، مانند كلافهای قائم ساختمان باشد.
اختلاف تراز
از اختلاف تراز در یك طبقه ساختمان باید حتی الامكان پرهیز شود. در صورت وجود اختلاف تراز بیش از ۶۰ سانتی متر باید دیوارهای حد فاصل دو قسمتی كه اختلاف تراز دارند با كلاف بندی اضافی مناسب تقویت شوند و یا اینكه دو قسمت ساختمان به وسیله درز انقطاع از یكدیگر جدا شوند.
شالودهها
شالودهها باید حتی المقدور در یك تراز افقی ساخته شوند. در صورتی كه به علت شیب زمین یا علل دیگر احداث شالوده در یك تراز مسیر نباشد، باید هر قسمت آن در یك تراز افقی و با محدودیت اجرا شود.
اگر از كلافهای افقی به عنوان شالوده استفاده شود، باید كلافهای افقی بر روی كرسی چینی با مصالح بنایی اجرا شود. در این حالت رعایت موارد زیر الزامی است.
- عرض كرسی چینی زیر دیوار یا كلاف افقی نباید از ضخامت دیوار یا عرض كلاف افقی به اضافه ۱۰ سانتی متر كمتر باشد.
- عرض كرسی چینی بر روی بتن مگر یا شفته آهك تسطیح، نباید از مقادیر جدول زیر کمتر باشد.
- كرسی چینی سنگی یا آجری را می‌توان به صورت پله‌ای (با نسبت ۱ به ۲) یا غیر پله‌ای ساخت.
- میزان بیرون زدگی هر پله زیرین نسبت به پله روی آن نباید از ارتفاع پله زیرین بیشتر باشد.
مقدار عرض كرسی چینی بر روی بتن تسطیح یا شفته آهك تسطیح
| نوع خاک محل ساخت |
تعداد طبقات |
| ۱ |
۲ |
۳ |
| عرض کرسی چینی مصالح بنایی (سانتیمتر) |
| خاک‌هایی که مقاومت مجاز آنها در حدود ۲ تا ۲/۵ کیلوگرم بر سانتیمتر مربع است. |
۳۰ |
۴۰ |
۶۰ |
| خاک‌هایی که مقاومت مجاز آنها بیش از ۱/۵ و کمتر از ۲ کیلوگرم بر سانتیمتر مربع باشد. |
۳۵ |
۵۰ |
۷۰ |
| خاک‌هایی که مقاومت مجاز آنها بیش از ۱ و کمتر از ۱/۵ کیلوگرم بر سانتیمتر مربع باشد. |
۴۰ |
۷۰ |
۱۰۰ |
| خاک‌هایی که مقاومت مجاز آنها در حدود ۱ کیلوگرم بر سانتیمتر مربع باشد |
۵۰ |
۱۰۰ |
۱۵۰ |
در این حالت رعایت موارد زیر الزامی است.اگر دیوار مصالح بنایی مستقیماً روی شالوده مصالح بنایی (آجری یا سنگی ) قرار داده شود، باید كلاف قائم را به نحو مناسبی در داخل كرسی چینی مهار كرد. به جای استفاده از كلاف افقی با كرسی چینی مصالح بنایی می‌توان از شالوده بتن آرمه با رعایت شرایط زیر استفاده کرد.
- مقاومت مشخصه بتن مورد استفاده در شالوده باید حداقل ۲۰ مگاپاسكال باشد.
- مقاومت تسلیم میلگرد مورد استفاده در شالوده باید حداقل ۲۴۰ مگاپاسكال باشد.
- فولاد عرضی باید به میزان فولاد خمشی در نظر گرفته شود.
- بتن مگر زیر شالوده با ضخامت ۱۰ سانتی متر بیشتر از عرض شالوده و حداقل ضخامت ۵ تا ۱۰ سانتی متر باشد.
بازشو (در- پنجره-گنجه)
در ساختمان‌های بنایی به طور كلی باید از احداث بازشوهای وسیع احتراز شود وحتی المقدور بازشوها در قسمت مركزی دیوار قرار گیرند. رعایت همه محدودیت‌های ذیل برای هر دیوار سازهای الزامی است.
- مجموع سطح بازشوها نباید از یك سوم سطح آن دیوار بیشتر باشد.
- مجموع طول بازشوها نباید از یك دوم طول دیوار بیشتر باشد.
- فاصله اولین بازشو از ابتدای طول دیوار نباید از دو سوم ارتفاع بازشو یا ۷۵ سانتی متر كمتر باشد، مگر آنكه در طرفین بازشو كلاف قائم قرار داده شود.
- فاصله افقی دو بازشو از دو سوم ارتفاع كوچ كترین بازشو مجاور خود كمتر نبوده و از یك ششم مجموع طول آن دو بازشو نیز كمتر نباشد. در غیر این صورت، جرز بین دو بازشو جزئی از بازشو منظور می‌شود و نباید آنرا به عنوان دیوار سازهای به حساب آورد و نعل درگاه روی بازشوها باید به صورت یكسره با دهانه‌ای برابر مجموع طول بازشوها به اضافه طول جرز بین آنها و ۲۰ سانتیمتر اضافه در هر طرف منظور شود.
- هیچ یك از ابعاد بازشو نباید از ۲/۵ متر بیشتر باشد. در غیر این صورت باید طرفین بازشو را با تعبیه كلافهای قائم، كه به كلافهای افقی بالا و پایین آن طبقه متصل می‌شوند، و همچنین با مهار نعل درگاه بازشو در كلافهای قائم طرفین تقویت كرد.
انواع دیوار مصالح بنایی
دیوارهای مصالح بنایی به دو نوع سازهای و غیرسازهای تقسیم می‌شوند.
دیوارهای سازهای
دیوار سازهای دیواری است كه برای تحمل بار قائم یا قائم و جانبی در ساختمان در نظر گرفته می‌شود و باید شرایط زیر را دارا باشد.
- حداكثر طول مجاز محصور بین دو كلاف قائم از كل طول هر دیوار سازهای، نباید از ۵ متر یا ۳۰ برابر ضخامت آن بیشتر باشد.
- ارتفاع دیوار سازهای برابر با ارتفاع طبقه است.
- مقدار دیوارهای سازهای در هر طبقه و در هر امتداد برابر است با نسبت مساحت مقطع افقی دیوارها در امتداد مورد نظر به مساحت زیربنای آن طبقه. آن بخش از دیوار كه در بالا و پایین بازشوها قرار دارد، نباید در محاسبه مقدار دیوار منظور شود.
- حداقل نسبت ضخامت به ارتفاع دیوار سازهای نباید از یک پنجم كمتر باشد. در هر حال ضخامت دیوار سازهای در طبقه اول و دوم نباید از ۲۲ سانتیمتر و در زیر زمین از ۳۵ سانتی متر كمتر باشد.
- مقدار دیوار سازهای در هر طبقه و در هر یك از امتدادهای طولی و عرضی ساختمان نسبت به كل دیوارها در آن امتداد، نباید با خطر نسبی منطقه كمتر باشد.
حداقل مقدار دیوار سازهای در هر امتداد ساختمان برای مناطق مختلف خطر نسبی
| نوع و تعداد طبقات |
خطر نسبی مناطق |
| خطر نسبی زیاد و بسیار زیاد |
خطر نسبی کم و متوسط |
| زیرزمین |
طبقه اول |
طبقه دوم |
زیرزمین |
طبقه اول |
طبقه دوم |
| ساختمان آجری |
یک طبقه |
۶% |
۴% |
– |
۵% |
۳% |
– |
| دو طبقه |
۸% |
۶% |
۴% |
۶% |
۵% |
۳% |
| ساختمان با بلوک سیمانی |
یک طبقه |
۱۰% |
۶% |
– |
۸% |
۵% |
– |
| دو طبقه |
۱۲% |
۱۰% |
۶% |
۹% |
۸% |
۵% |
| ساختمان سنگی |
یک طبقه |
۶% |
۵% |
– |
۵% |
۴% |
– |
| دو طبقه |
۸% |
۸% |
۵% |
۶% |
۶% |
۴% |
برای اجرای دیوار سنگی و دیوار بلوك سیمانی باید از ملات ماسه سیمان با عیار حداقل ۲۰۰ كیلوگرم سیمان در متر مكعب ملات استفاده شود.در ساختمان بنائی استفاده از ملات گل و یا گل آهك مجاز نیست.اجرای دیوار سازهای
- برای اجرای دیوار می‌توان از ملات ماسه سیمان با عیار حداقل ۲۰۰ كیلوگرم سیمان در متر مكعب یا ملات باتارد (ملات ماسه-آهك-سیمان) با ۱۰۰ كیلوگرم سیمان و ۱۲۵ كیلوگرم آهك در متر مكعب ملات نیز استفاده كرد.
- برای اجرای جان پناه بام و بالكن و قسمت طره‌ای دودكش‌ها باید منحصراً از ملات ماسه سیمان با عیار حداقل ۲۰۰ كیلوگرم سیمان در متر مكعب ملات استفاده شود.
- ملات ماسه سیمان باید حداكثر در مدت یك ساعت پس از تهیه، مصرف شود.
- آجر مصرفی در دیوارها باید از جنس مرغوب و دارای قدرت باربری و دوام مناسب باشد و قبل از استفاده زنجاب شود.
- سنگ مصرفی در دیوارها باید از جنس مرغوب و دارای قدرت باربری و دوام مناسب باشد.
- فولاد مصرفی در دیوارها باید از جنس مرغوب و دارای حدجاری شدن مشخص باشد.
چیدن دیوار
- برای ساخت دیوار با سنگی كه به شكل مكعب مستطیل، یا آجر یا بلوك سیمانی است، نباید بندهای قائم در یك راستا قرار گیرد.
- درزهای قائم (هرز ملات) باید كاملاً با ملات پر شود.
- برای اجرای دیوار با سنگ لاشه، لازم است سنگ لاشه‌ها با قفل و بست مجاور هم قرار گرفته و بین آنها كاملاً با ملات پر شود.
- اگر دیوار چینی به طور همزمان میسر نباشد، می‌توان قسمت‌هایی را به صورت (لاریز) ساخت و قسمت‌های بعدی را روی لاریز بنا كرد.
- دیوارهای سازهای به هم پیوسته یا متقاطع (در گوشه‌های ساختمان) باید به طور هم زمان و در یك تراز چیده و در یك سطح بالا آورده شود.
- دندانه دار كردن دیوار سازهای (هشت گیر) كه معمولاً برای اتصال دیوارها یا برای ساختن دیوارهای طویل به كار می‌رود، مجاز نیست.
- دیوارهای سازهای به هم پیوسته یا متقاطع (در گوشه‌های ساختمان) باید به طور هم زمان و در یك تراز چیده و در یك سطح بالا آورده شود.
- دندانه‌دار كردن دیوار سازهای (هشت گیر) كه معمولاً برای اتصال دیوارها یا برای ساختن دیوارهای طویل به كار می رود، مجاز نیست.
میلگرد میانی
در ناحیه یك سوم میانی ارتفاع هر دیوار سازهای كه دهانه آن ۳ تا ۵ متر باشد، باید حداقل سه میلگرد به قطر ۱۰ میلی متر با شرایط زیر در درزهای افقی به صورت سرتاسری تا محل كلافهای قائم امتداد داده و در داخل آنها مهار شود.
یك میلگرد در وسط ارتفاع دو میلگرد به فاصله یك ششم ارتفاع دیوار یكی بالا و یكی پایین میلگرد وسط
دیوار غیرسازهای
دیوار غیرسازهای دیواری است كه برای جداكردن فضای داخلی ساختمان به عنوان تیغه یا جداگر به كار برده می‌شود. این دیوار سهمی در تحمل بارهای قائم ندارد و باید با استفاده از عناصر كمكی مطابق با سایر شرایط این بند، بار جانبی ناشی از وزن خود را تحمل كند.
دیوار غیرسازهای باید شرایط زیر را دارا باشد.
- حداكثر طول مجاز هر دیوار غیرسازهای بین دو كلاف قائم، نباید از ۶ متر یا ۴۰ برابر ضخامت آن دیوار بیشتر باشد
- حداقل نسبت ضخامت به ارتفاع دیوار غیر سازهای نباید از یک سی ام كمتر باشد. در صورت استفاده از آجر، حداقل ضخامت دیوار غیرسازهای باید برابر با عرض آجر باشد.
- حداكثر ارتفاع دیوار غیرسازهای از تراز كف ۳/۵ متر است. در صورت تجاوز از این مقدار باید دیوار غیرسازهای با تعبیه عناصر افقی و قائم مانند زیر بند ۵ زیر به طور مناسبی مقید و محدود شود.
- دیوار غیرسازهای كه در تمام ارتفاع طبقه ادامه دارد، باید كاملاً به زیر پوشش سقف مهار شود، یعنی رگ آخر تیغه با فشار و ملات كافی در زیر سقف جای داده (مهر) شود.
- لبه فوقانی (افقی) دیوار غیرسازهای كه در تمام ارتفاع ادامه ندارد باید با كلاف فولادی یا ناودانی نمره ۶ یا معادل مقطع بتن مسلح یا چوبی كه به دیوار سازهای یا كلافهای احاطه كننده دیوار غیرسازهای متصل باشد، مقید شود.
- در صورتی كه لبه قائم دیوار غیرسازهای (تیغه) آزاد باشد، این لبه باید به یك تیغه دیگر، یا یك دیوار عمود بر آن، یا كلاف قائم و یا ستونك معادل یك ناودانی فولادی نمره ۶ یا مقطع بتن آرمه یا چوبی، با اتصال كافی تكیه داشته باشد.
- دیوار غیرسازهای متكی به دیوار سازهای باید به طور هم زمان یا به صورت لاریز یا به صورت هشتگیر چیده شود. چنانچه دیوار غیرسازهای بعد از احداث دیوار سازهای و بدون اتصال به آن ساخته شود، باید در محل تقاطع به نحو مناسبی به دیوار سازهای متصل و محكم شود. در این حالت دیوار سازهای در صورت دارا بودن سایر شرایط فوق می‌تواند به عنوان نگهدارنده برای دیوار غیرسازهای محسوب شود. در صورتی كه اتصال كافی بین دیوار غیرسازهای و دیوار سازهای وجود نداشته باشد، لبه كناری دیوار غیرسازهای آزاد تلقی شده و باید طبق شرایط مندرج در زیر بند ۶، عنصر قائم در لبه آن تعبیه شود. دو دیوار غیرسازهای عمود بر هم نیز باید با یكدیگر قفل و بست شوند.
- هشت گیر را می‌توان منحصرا برای اتصال دیوارهای غیرسازهای به كار گرفت، مشروط بر آنكه درزهای بالا و پایین آجر چینی بعدی در محل هشتگیر كاملاً با ملات پرشود. برای درگیر كردن دیوار غیرسازهای به دیوار سازهای می‌توان از میل‌های مهاری استفاده کرد.
جان پناه
ارتفاع جان پناه اطراف بام و بالكن‌ها از كف تمام شده، در صورتی كه ضخامت دیوار آن ۱۰ و یا ۲۰ سانتی متر باشد، نباید به ترتیب از ۵۰ و ۷۰ سانتی متر تجاوز كند و باید در فواصل پنج متر از یكدیگر مهار شود. در صورتی كه ارتفاع جان پناه از ۷۰ سانتی متر بیشتر باشد، باید كلافهای قائم تا بالای جان پناه ادامه یافته و بر روی جان پناه كلاف افقی به ارتفاع ۱۰ سانتی متر و با دو میلگرد افقی تعبیه شود.
بادگیر
بادگیر ساخته شده با مصالح بنایی و اجزای مشابه نباید از كف بام، بلندتر از ۱/۵ متر باشد. در صورتی كه ارتفاع بادگیر از این مقدار تجاوز كند باید به وسیله عناصر قائم فولادی یا بتن آرمه به نحو مناسبی تقویت و در كف بام گیردار شود.
دودكش
با توجه به مصالح ساخت دودكش (لوله‌های سیمانی سبك و مشابه آن) كه یكپارچه از طبقات پایین تا بام ادامه می‌یابد، باید دودكش در ارتفاعی برابر با ارتفاع جان پناه به روش مناسبی (مثلاً آجرچینی در اطراف آن) مهار شود. ساخت دودكش با مصالح بنایی مجاز نیست.
كلاف بندی
برای تمام ساختمان‌های بنایی اعم از آجری، بلوك سیمانی و یا سنگی (یك، دو و سه طبقه)، حداكثر طول و ارتفاع هر دیوار سازهای محصور در كلافهای افقی و قائم بهترتیب ۵ و ۴ متر است.در صورتی كه طول و ارتفاع بیش از مقادیر فوق باشد، باید كلافهای اضافی (افقی و قائم) تعبیه شود.
كلاف بندی افقی
برای كلیه دیوارهای سازهای باید كلافهای افقی با شرایط زیر و در ترازهای تعیین شده، ساخته شود. فاصله كلافهای افقی در همه ترازها نباید از ۴ متر بیشتر باشد.
تراز روی شالوده یا شالوده
كلاف پایین‌ترین تراز (روی شالوده) باید با بتن مسلح ساخته شود، به طوری كه عرض مقطع آن از ضخامت دیوار و یا ۲۵ سانتی متر كمتر نباشد و ارتفاع مقطع آن از دو سوم ضخامت دیوار و یا ۲۵ سانتی متر كمتر نباشد.
تراز روی دیوار در هر طبقه
كلاف تراز روی دیوار می‌تواند از بتن آرمه یا از پروفیل‌های فولادی معادل تیرآهن نمره ۱۰ ساخته شود و باید شرایط زیر را دارا باشد.
- چنانچه كلاف سقف با بتن آرمه ساخته شود، عرض آن باید با ضخامت دیوار برابر باشد.
- اگر ضخامت دیوار خارجی بیش از ۲۰ سانتی متر است، برای امكان نماسازی، می‌توان عرض كلاف را ۲۰ سانتی متر اختیار كرد.
- در هر حال اختلاف عرض كلاف با ضخامت دیوار نباید از ۱۲ سانتی متر بیشتر باشد.
- ارتفاع كلاف نباید از ۲۰ سانتی متر كمتر باشد.
- اگر به جای كلاف بتن آرمه از تیرآهن نمره ۱۰، یا پروفیل‌های فولادی معادل، استفاده شود، باید كلاف فولادی به خوبی به سقف متصل شود. همچنین این كلاف باید به نحوی مناسب باكلاف قائم یا دیوار (مثلا ملات با حداقل ضخامت ۵ سانتی متر) متصل و پایدار شود.
- چنانچه سقف از تاوه تخت بتن آرمه درجا ساخته شود، نیازی به كلاف افقی اضافی درتراز سقف نیست.
میلگرد كلاف افقی بتن آرمه
- میلگردهای طولی در كلاف افقی بتن آرمه باید از نوع آجدار و حداقل قطر ۱۰ میلیمتر باشد.
- استفاده از میلگرد ساده فقط برای مناطق با خطر نسبی متوسط و كم مجاز است و در این صورت باید انتهای میلگردهای ساده در محل وصله‌ها و در انتهای میلگردها به قلاب ۱۸۰ درجه ختم شود.
- میلگردهای طولی باید حداقل ۴ عدد باشند و در گوشه‌ها قرار گیرند.
- اگر عرض كلاف از ۳۵ سانتی متر تجاوز كند، تعداد میلگردهای طولی باید به ۶ عدد و یا بیشتر افزایش یابد، به طوری كه فاصله هر دو میلگرد مجاور از ۲۵ سانتی متر بیشتر نباشد.
- میلگردهای طولی باید با تنگ‌هایی به قطر حداقل ۶ میلی متر به یكدیگر با قلاب ۱۸۰درجه بسته شوند.
- حداكثر فاصله افقی تنگ‌ها از یكدیگر باید مساوی ارتفاع كلاف و یا ۲۵ سانتی متر (هر كدام كمتراست) باشد.
- حداكثر فاصله تنگ‌ها در ۴۵ سانتیمتری از بر هر كلاف قائم كه به آن ناحیه بحرانی گفته می‌شود، باید به ۱۵ سانتیمتر كاهش یابد.
- در ناحیه بحرانی و در محل اتصال كلاف‌ها به یكدیگر، نباید وصله میلگرد قرار داشته باشد. وصله میلگردها باید در یك سوم میانی كلاف تعبیه شود.
- پوشش بتنی میلگردها نباید برای كلاف زیر دیوارها از ۵ سانتیمتر و برای كلاف روی دیوار از ۲/۵ سانتیمتر كمتر باشد.
اتصال كلافهای افقی
- در هر تراز، اضلاع مختلف كلاف‌ها باید به یكدیگر متصل شوند تا ساختمان دارای كلاف بندی یكپارچه و به هم پیوسته‌ای باشد.
- میلگردهای محل تلاقی اضلاع كلاف (به ویژه برای كلاف روی دیوار) باید به نحوی تنظیم شود كه اتصال كلاف‌ها به خوبی تأمین شود.
- كلاف روی دیوار نباید در هیچ جا منقطع باشد.
- در صورتی كه مجاری دودكش، تهویه و نظایر آنها با كلاف افقی تلاقی كند، باید میلگردهای كلاف از دو طرف این مجاری عبور داده شود و قطر یا عرض این مجاری نبایداز نصف عرض كلاف بیشتر باشد.
- در صورتی كه ساختمان بنایی دارای ستو‌ن‌های فولادی و یا بتن آرمه نیز باشداین ستون‌ها باید به نحوی مناسب در بالا به عناصر سقف و یا كلاف روی دیوار و در پایین به كلاف زیر دیوار متصل شوند.
كلاف بندی قائم
كلیه دیوارهای سازهای منتهی به كلافهای قائم، باید با رعایت شرایط مربوط به هر یك از موقعیت‌های این بند ساخته شود. برای ساختمان‌های یك طبقه واقع در مناطق با خطر نسبی متوسط و كم می‌توان از كلاف قائم چوبی استفاده كرد.
موقعیت كلافهای قائم
- كلافهای قائم باید در گوشه‌های اصلی ساختمان و ترجیحاً در نقاط تقاطع دیوارها اجرا شوند.
- اگر طول دیوار سازهای از ۵ متر بیشتر باشد، باید با تعبیه كلافهای قائم طول دیوار را محدود كرد.
- اگر انتهای دیوار سازهای آزاد باشد، باید با تعبیه كلاف قائم آنرا مقید ساخت.
- فاصله آزاد بین كلافهای قائم نباید از ۵ متر تجاوز كند.
- در اطراف بازشوها باید در صورت نیاز كلاف قائم اجرا شود.
- هیچ یك از ابعاد مقطع كلاف قائم بتن آرمه (به استثنای كلاف قائم اطراف بازشوها ) نباید كمتر از ۲۰ سانتی متر باشد.
- كلاف قائم نباید در هیچ جا منقطع باشد.
میلگرد كلاف قائم بتن آرمه
- میلگردهای اصلی در كلافهای قائم بتن آرمه باید از نوع آجدار و با حداقل قطر ۱۰ میلیمتر باشد. استفاده از میلگرد ساده برای كلافهای قائم مجاز نیست.
- میلگردهای اصلی باید حداقل ۴ عدد باشند و در گوشه‌ها قرار داده شوند و انتهای آنها به نحوی مناسب مهار شود.
- اگر عرض مقطع كلاف برابر با ۳۵ سانتی متر یا بیشتر باشد، تعداد میلگردهای طولی باید به ۶ عدد و یا بیشتر افزایش داده شود، به طوری كه فاصله هر دو میلگرد مجاور از ۲۵ سانتی متر بیشتر نباشد.
- میلگردهای اصلی باید با تنگ‌هایی به قطر حداقل ۶ میلی متر به یكدیگر بسته شود.
- حداكثر فاصله قائم تنگ ها از یكدیگر باید مساوی عرض مقطع كلاف و یا ۲۵ سانتیمتر (هر كدام كمتر است) باشد.
- حداكثر فاصله تنگ‌ها در ناحیه بحرانی باید به ۱۵ سانتی متر كاهش یابد.
- طول ناحیه بحرانی در كلاف قائم از بر داخلی كلاف افقی محاسبه شده و برابر با بزرگ ترین مقادیر، یعنی یك پنجم فاصله محور تا محور كلافهای افقی بالا و پایین دیوار بنایی و دو برابر ضخامت كلاف قائم در راستای عمود بر دیوار باشد.
- در ناحیه بحرانی و در محل اتصال كلاف ها به یكدیگر نباید وصله میلگرد قرار گیرد،بلكه وصله میلگردها باید در یك سوم میانی ارتفاع كلاف تعبیه شود.
- میلگردهای اصلی كلاف قائم باید با حداقل طول مهاری ۴۰ سانتیمتر در انتها به زاویه ۹۰ درجه ختم و در كلاف افقی در تراز سقف مهار شود.
- آرماتورهای اصلی كلاف قائم باید حداقل به اندازه ۴۰ سانتیمتر به صورت قائم و ۲۰ سانتیمتر با خم ۹۰ درجه در داخل شالوده مهار شود.
- پوشش بتن اطراف میلگردهای طولی نباید از ۲/۵ سانتی متر كمتر باشد.
نحوه اجرای كلاف قائم بتن آرمه
اجرای كلافهای قائم بتن آرمه باید همزمان با اجرای دیوار سازهای و به صورت یكپارچه انجام شود. اگر كلاف قائم با دیوار همزمان اجرا نشود، رعایت موارد زیر الزامی است.
- اجرای دیوار و باز گذاشتن محل كلاف به صورت كنگره‌ای
- میلگرد گذاری و تأمین همپوشانی با میلگردهای انتظار
- نصب مرحله‌ای قالب بیرونی به ارتفاع ۷۰ سانتیمتر از پایین به بالا
- ملات ریزی مرحله‌ای و ویبر‌ه كردن برای حصول اطمینان از جاگیری ملات در تمام فضاهای خالی
اتصال كلافهای قائم
- در هر تراز و در كلیه نقاط تقاطع، كلافهای قائم و افقی باید به یكدیگر متصل شوند تا ساختمان كلاف بندی شده مانند یك سامانه سه بعدی یكپارچه و به هم پیوسته عمل كند.
- كلافهای قائم وافقی باید در تمام نقاط تقاطع به یكدیگر متصل شوند به طوری كه میلگردهای طولی آنها در تمام طول نقاط تقاطع ادامه یابد.
- در نقاط تقاطع كلافهای افقی و قائم، وقتی كلاف قائم ادامه نمی‌یابد، میلگردهای اصلی كلاف قائم باید متناسب با عمق كلاف در داخل كلاف افقی مهار شود.
- در صورتی كه مجاری دودكش، تهویه، كانال كولر و نظایر آنها با كلاف قائم تلاقی كند، باید میلگردهای كلاف از دو طرف این مجاری عبور داده شود. به علاوه قطر یا عرض این مجاری نباید از نصف عرض مقطع كلاف بیشتر باشد.
سقف
سقف ساختمان بنایی باید یكپارچه بوده و در برابر نیروهای ناشی از زلزله از تكیه گاه خود جدا نشود.
انواع سقف
سقف‌های مجاز و متداول برای ساختمان بنایی می‌توانند به صورت تخت، شیب‌دار یا قوسی با استفاده از طاق ضربی، تیرچه بلوك و چوبی اجرا شود.
مصالح سقف
- مصالح مصرفی سقف باید مطابق با فصل پنجم مقررات ملی ساختمان باشد.
- كاربرد چوب به عنوان عنصر باربر سقف در صورتی مجاز است كه پوشش سقف از نوع سبك نظیر تخته – ورق آهن یا صفحات موجدار فلزی باشد و در این صورت برای كلاف بندی سقف نیز می‌توان از چوب استفاده كرد.
- سقف چوبی با پوشش حصیر و نی با گل و یا شفته آهك و یا طاق خشتی مجاز نیست.
اتصال سقف به تكیه گاه
عناصر سقف (تیر و تیرچه اعم از فولادی، بتنی و چوبی ) و یا دال بتنی باید در تكیه گاه‌ها به نحو مطمئنی به عناصر زیر سری (تیر حمال، كلاف افقی، جرزها و ستون‌ها) متصل شوند، تا نیروهای زلزله بدون جابجا شدن سقف به دیوارها انتقال یابد. به این منظور رعایت ضوابط زیر الزامی است.
اگر سقف به تیر حمال تكیه دارد، باید اجزای اصلی سقف به تیرحمال به خوبی متصل شود و تیر حمال نیز به كلاف روی دیوار مهار شود.
اگر سقف طاق ضربی بر روی دیوار قرار می‌گیرد، باید تیرآهن‌های سقف در داخل كلاف افقی به خوبی مهار شود. برای این منظور می‌توان به یكی از روش‌های زیر اقدام كرد.
- اگر كلاف افقی بتن آرمه باشد، باید تیرآهن‌های سقف به صفحات فولادی، كه از قبل روی كلاف و به وسیله میلگرد داخل آن مهار شده، متصل شوند.
- اگر كلاف افقی فولادی باشد، باید تیرآهن‌های سقف به آنها متصل شوند.
- طول تكیه گاه تیرآهن‌های سقف طاق ضربی نباید از ارتفاع تیر یا از ۲۰ سانتی متركمتر باشد.
اگر سقف ساختمان بنایی دال بتنی پیش ساخته باشد، باید به یكی از روش‌های زیر اتصال سقف به كلافهای افقی تأمین شود.
- دال پیش ساخته در كلاف افقی بتن آرمه مهار شود.
- دال پیش ساخته با مهار مناسب بر روی كلاف افقی بتن آرمه قرار داده شود.
سقف های تیرچه-بلوك باید به خوبی به كلاف افقی مهار شده و بتن ریزی تیرچه‌ها و كلاف هم زمان انجام شود.
برای سقف‌های بتن آرمه درجا باید طول تكیه گاه سقف به صورت زیر باشد.
- اگر ضخامت دیوار ۲۰ سانتی متر است، طول تكیه‌گاه نباید از ۱۵ سانتی متر كمتر باشد.
- اگر ضخامت دیوار بیشتر از ۲۰ سانتی متر است، حداقل طول تكیه گاه باید ۱۵ سانتی متر یا ضخامت دیوار منهای ۱۲ سانتی متر هر كدام بیشتر است، باشد.
عناصر سازهای راه پله باید در پاگردهایی كه همسطح ساختمان هستند، در كلاف بندی افقی سقف مهار شوند.
نماسازی
اگر آجر نما به طور همزمان با آجر پشت كار چیده می‌شود، باید ضخامت این دو نوع آجر یكسان و یا تقریباً یكسان باشد تا بتوان آنها را در هر رگ روی یك لایه ملات چید.
اگر آجر نما پس از احداث دیوار پشت كار چیده شود، باید با مهار كردن مفتول‌های فلزی در داخل ملات پشت كار و قرار دادن سر آزاد این مفتول‌ها در ملات آجر نما، این دو قسمت آجركاری به هم متصل شوند. فاصله این مفتول‌ها در هر یك از جهات افقی و قائم نباید از ۵۰ سانتی متر بیشتر شود.
نماسازی با سنگ غیر پلاك كه قطعات سنگ به صورت افقی روی هم چیده می‌شود باید مطابق نماسازی با آجر باشد.
در صورتی كه سنگ‌ها به صورت پلاك به طور قائم نصب شوند، باید با تعبیه اسكوپ و یا مهار مناسب دیگری از جدا شدن و فروریختن آنها در هنگام زلزله جلوگیری شود.
خرپشته
احداث خرپشته باید با رعایت شرایط زیر انجام شود.
- در صورتی كه سطح زیربنای خرپشته بیش از ۲۵ درصد سطح زیر بنای طبقه زیرخود باشد، خرپشته به عنوان یك طبقه محسوب می‌شود.
- حداكثر ارتفاع خرپشته از تراز طبقه زیر خود ۳ متر است و رعایت ضوابط مربوط به كلاف بندی افقی و قائم و سایر ضوابط این فصل در مورد جزئیات اجرایی آن الزامی است.
