سیستم فاضلاب
مسئله انتقال فاضلاب از محل سکونت انسان‌ها از زمان پیدایش شهر‌ها و روستا‌ها و زندگی گروهی مردم، مورد اهمیت قرار گرفت. آثار تاریخی موجود نیز این امر را نشان می‌دهد. بطوریکه در شرق دور آثار تاریخی پیدا شده که مربوط به حدود ۶۰۰۰ سال پیش بوده است. که این آثار طبق نظریه باستان شناسان مربوط به سیستم‌های انتقال فاضلاب آن دوران بوده است.
در ایران با توجه به ساختار محیطی مختلف در شهر‌ها، سیستم اتقال فاضلاب هر شهر منحصر به فرد خود آن شهر است. بطوری که در شهر‌هایی
که نفوذ پذیری خاک کمتر است و شیب مناسبی دارد از زهکشی طبیعی استفاده می‌شود. ولی در شهر‌هایی که نفوذ پذیری خاک زیاد است از چاه
استفاده می‌شود.
جاگذاری لوله‌های فاضلاب
اگر پهنای خیابان کمتر از ده متر باشد، در گذرگاه‌ها قرار می‌دهند. اگر پهنای خیابان بیشتر از بیست و چهار متر باشد دو لوله در دو سمت خیابان قرار می‌دهند. و اگر پهنا بین ده تا بیست و چهار متر باشد از هر دو روش بنابر امکانات محلی استفاده می‌شود.
عمق لوله‌های فاضلاب
لوله‌های فاضلاب را در عمق‌های مختلف بر اساس نوع خیابانی که در آن قرار دارد، قرار می‌دهند بطور مثال در خیابان‌های فرعی حداقل عمق لازم برای لوله‌های فاضلاب ۲/۵ متر است. و در خیابان‌های اصلی حداقل ۳ متر است. برای آنکه بتوانند این عمق‌ها را در خیابان‌ها درست کنند باید با استفاده از ابزار آلات ساختمانی ترانشه‌هایی حفر کنند.
تقسیم بندی انواع فاضلاب‌ها
انواع فاضلاب‌ها را میتوان از نظر نوع تولید به پنج دسته به شرح زیر تقسیم کرد.
- فاضلاب خانگی: شستشو، استحمام
- فاضلاب مراکز عمومی و اداری : زندان، پادگان
- فاضلاب‌های صنعتی : کارخانجات مختلف
- مراکز تجاری : مراکز خرید
- سیلاب‌ها و روان آب‌های سطحی : آب‌های روان
نوع دیگر تقسیم بندی فاضلاب‌ها از نظر تخلیه به شبکه جمع آوری فاضلاب است که به شرح زیر است.
- فاضلاب‌هایی که بدون مواد سمی بوده و مشابه فاضلاب خانگی هستند. این فاضلاب‌ها نیازی به پیش تصفیه ندارند.
- فاضلاب‌هایی که حاوی مواد سمی بوده و نیاز به پیش تصفیه قبل از تخلیه به شبکه جمع آوری فاضلاب را دارند.
محاسبه ضخامت و دبی لوله‌های فاضلاب
لوله‌های فاضلاب در مکانیک سیلات به عنوان کانال‌های روباز در نظر گرفته می‌شوند و به همین دلیل فشار داخلی پارامتری برای محاسبه نوع و ضخامت لوله محسوب نمی‌شود. با توجه به دبی‌های مختلف که وارد شبکه فاضلاب (که قبلاً در قسمت تقسیم بندی انواع فاضلاب به آن‌ها اشاره شد) می‌شود، شیب مورد نیاز برای کار گذاری لوله‌های فاضلاب بدست می‌آورید.
محاسبه ضخامت لوله
برای محاسبه ضخامت لوله یکی از پارامتر‌های بسیار مهم جنس لوله است که در زیر ضخامت لوله‌های فاضلاب را برای لوله‌های فلزی مورد بررسی قرار
می‌دهد. با توجه به آنکه فاضلاب‌ها دارای مواد شیمیایی با غلظت اسیدی متفاوت هستند باعث ایجاد خوردگی می‌شوند که این امر در لوله‌های فلزی حائز اهمیت بوده و عمر این لوله‌ها را پایین می‌آورد. ولی این نکته را نباید فراموش کرد که این گونه لوله‌ها در برابر وزن خاک (بار‌های مرده) بسیار مقاوم هستند. در مقابل، در سال‌های اخیر برای جلوگیری از خوردگی مصرف کنندگان به سمت استفاده از لوله‌های پی وی سی رفتند که در مقابل خوردگی دارای مقاومت بالایی هستند.
مقایسه انواع جنس لوله‌های به کار رفته در سیستم فاضلاب
همان طور که مشاهده و محاسبه شد فلزات در مقابل خوردگی مقاومت خوبی نداشتند در مقابل آن لوله‌های پی وی سی مقاومت بالایی نسبت به خوردگی دارند از دیگر مزایای این لوله‌ها میتوان به منعطف بودن آن‌ها و نصب آسان آن‌ها اشاره کرد که هزینه‌های ساخت را تا حد زیادی پایین می‌آورد.
فاکتور‌های مهم طراحی در لوله‌های پی وی سی
بار‌های سطحی
در حین طراحی یک سیستم لوله کشی با لوله‌های پی وی سی یکی از پارامتر‌های مهم در نظر گرفتن بار‌های سطحی است. هر چه ارتفاع سطح روی لوله‌های فاضلاب کمتر می‌شود مقدار بار مرده کم شده و مقدار بار زنده زیاد می‌شود و هر چه ارتفاع سطح خاک روی لوله زیاد شود از مقدار بار زنده کم شده و به بار مرده اضافه می‌شود که این امر منطقی به نظر می‌رسد.
معمولاً لوله‌های فاضلاب در زیر باند فرودگاه یا ریل قطار قرار نمی‌گیرد و اکثراً از زیر اتوبان می‌گذرد. تقریباً اگر لوله‌های پی وی سی در عمق چهار فوت و یا بیشتر از آن نصب شوند میتوان از نیرو های زنده صرف نظر کرد.
فاکتور جریان
با توجه به ویژگی‌های برتر لوله‌های پی وی سی در انتقال فاضلاب و مقاومت در برابر خوردگی در بسیاری از موارد میتوان ضخامت لوله‌ها را کمتر اختیار کرد که از نظر اقتصادی پروژه به صرفه‌تر شود.
نحوه نصب
لوله‌های فاضلاب پی وی سی باید در یک محور مستقیم در محل اتصال به همدیگر متصل شوند. برای انحنای جزیی مسیر باید کل طول لوله را خم کرده تا انحنای مورد نظر بدست آید.
با توجه به محاسبه ضخامت لوله‌ھای فاضلاب و بدست آوردن عوامل تعیین کننده آن استفاده از لوله‌ھای پی وی سی چه از لحاظ مقاومت در برابر خوردگی و چه از لحاظ انعطاف و قیمت نسبت به لوله‌ھای فلزی ارجحیت دارد.
