نشریه شماره ۴۱۲

با توجه به نقش مؤثر شرح خدمات در كیفیت مطالعات طرح‌ها و نیاز به شرح خدمات جامع و روشن برای مطالعات طرح‌های بهسازی راه، و به منظور ارتقای سطح كیفی مطالعات، شرح خدمات همسان مطالعات مراحل مختلف بهسازی راه مورد بازنگری قرار گرفت و با استفاده از تجربه طرح‌های مطالعه شده پیشین بهسازی راه، شرح خدمات جدید همسان مطالعات احداث راه و اصول نظام فنی و اجرایی كشور، شرح خدمات حاضر تدوین شد. در نشریه شماره ۴۱۲ به شرح خدمات مطالعات بهسازی را‌ه‌ها پرداخته می‌شود و با توجه به نیاز كارفرما برای تعریف و دستیابی به بهترین گزینه، مطالعات توسعه و بهسازی زیرساخت حمل و نقل زمینی در كنار دو مجموعه جداگانه شرح خدمات مراحل مختلف راه‌های اصلی، بزرگرا‌ه‌ها، آزاد راه‌ها، تقاطع‌ها، پل‌ها و تونل‌ها و شرح خدمات مطالعات احداث راه آهن، پوشش داده می‌شود.

شرح خدمات مطالعات توجیه اولیه بهسازی راه‌ها

بهسازی را‌ه‌ها براساس سه عامل تعیین کننده ارتقای ایمنی، تامین ترابری روان، افزایش سطح سرویس و به تبع آن افزایش ظرفیت انجام می‌شود. مراحل مطالعات بهسازی راه‌های موجود شامل مطالعات پیدایش (شناسایی)، توجیه اولیه، توجیه نهایی و طراحی تفصیلی است که باید به ترتیب انجام شود. با توجه به این که شرح خدمات مرحله پیدایش (شناسایی) در نشریه شماره ۴۱۲ تهیه نشده است، دستگاه اجرایی می‌تواند در صورت نیاز نسبت به تهیه و تدوین شرح خدمات مطالعات پیدایش (شناسایی) احداث راه‌های جدید و یا بهسازی راه‌های موجود در حوز‌ه‌های گسترده بلحاظ تبعات عملکردی بهسازی در افزایش ظرفیت، ارتقای سطح سرویس و ارتقای ایمنی شبکه جاده‌ای اقدام نماید. به طور اصولی، بهتر است که مطالعات طرح از مرحله پیدایش شروع شود ولی شروع آن از مرحله توجیه اولیه نیز بلامانع است.

هدف از مطالعات توجیه اولیه بهسازی راه انجام مطالعات فنی، مالی، اقتصادی و اجتماعی مقدماتی بهسازی راه موجود در شبکه را‌ه‌های کشور است که در برنامه اجرایی بخش حمل و نقل شبکه را‌ه‌های کشور معرفی شده و یا بر پایه نتایج مطالعات پیدایش (شناسایی) طرح و یا مطالعات توجیه اولیه طرح‌های احداث راه به عنوان گزینه مطلوب در مقایسه با احداث راه جدید انتخاب شده است.

اجرای روکش آسفالت راه که طبق برنامه تعمیر و نگهداری راه در دوره بهره‌برداری برای حفظ وضع موجود راه انجام می‌شود، فعالیت تعمیر اساسی است و به عنوان بهسازی راه طبقه‌بندی نمی‌شود.

بررسی اثرات بهسازی راه

شبکه در برگیرنده راه و منطقه حوزه نفوذ آن در رابطه با بهسازی راه مورد مطالعه قرار می‌گیرد. نقش راه در شبکه در وضع موجود و پس از بهسازی از زوایای مختلف از جمله تأثیر آن در نرخ رخداد سوانح ارزیابی می‌شود. در این ارزیابی هم چنین گلوگاه‌های شبکه مشخص می‌شود. براساس تأثیر بهسازی راه در شبکه و تأثیر متقابل بر منطقه و منطقه بر راه ممکن است پیشنهاد شود که همراه با بهسازی راه مورد مطالعه بعضی قطعات راه‌های شبکه نیز بهسازی شود و یا قطعات جدیدی احداث شود.

طرح بدنه راه در محل تغییر مسیرها

طراحی زیرسازی و روسازی راه در محل اصلاح قوس‌ها و یا واریانت‌ها براساس نتایج مطالعات ژئوتکنیکی، آمار ترافیک و بر اساس معیارهای فنی و اقتصادی(هزینه ‌چرخۀ عمر) انجام می‌شود، صرف نظر از این که از چه روشی برای طرح زیرسازی و روسازی استفاده می‌شود، مقایسه اقتصادی انواع گزینه‌های مختلف شامل قشرها و ضخامت‌های مختلف برای روسازی از نظر ترکیب و نوع قشرهای تقویتی، زیراساس و اساس و آسفالت ضروری است. در صورت لزوم ملاحظات مربوط به عمق یخ بندان و تورم خاك بستر را در طراحی باید در نظر گرفته شود. هم چنین باید به اختلاف نشست احتمالی ناشی از متفاوت بودن ضخامت لایه‌های زیرسازی و روسازی راه جدید و قدیم در محل‌های اتصال توجه کرد.

طرح روکش آسفالتی و طرح بدنه راه در محل اصلاح قوس‌ها و تعریض‌ها

طرح روکش آسفالتی براساس دو عامل مهم ترافیک و مقاومت قشرهای روسازی و زیرسازی تهیه می‌شود. طرح روکش باید با استفاده از روش‌های متداول و براساس تعداد محور استاندارد و مقاومت قشرهای راه تهیه شود. در هرحال به منظور تعیین روسازی مناسب(براساس نتایج آزمایش‌ها) رعایت موارد مشروحه زیر در طراحی روسازی الزامی است.

تحلیل مالی به منظور اجرای مرحلهای و یا یکبارة روسازی در مدت عمر طرح.
تهیه گزینه‌های مختلف روسازی به همراه تعیین ضخامت‌ها و قشرهای مختلف برای هر گزینه با استفاده از نتایج آزمایش‌های انجام شده با ملاحظه عمق یخبندان و تورم خاك، برای هریک از قسمت‌های مختلف دشت، تپه ماهور و کوهستان

طرح زیرسازی و روسازی راه در محل اصلاح قوس‌ها و خطوط جداگانه

زیرسازی و روسازی راه در محل اصلاح قوس‌ها و خطوط جداگانه باید با استفاده از روش‌های متداول و بر اساس تعداد محور استاندارد و مقاومت‌های قشرهای راه با توجه به آزمایش‌های مکانیک خاك و سایر عوامل تاثیرگذار طراحی شود. در هر حال مشاور در مطالعات خود مقایسه مالی از نظر ترکیب و نوع لایه‌های روسازی و زیرسازی که در هر منطقه تابع هزینه تهیه و حمل مصالح است را باید انجام دهد و طرح پیشنهادی را براساس با صرفه‌ترین راه حل ارائه نماید. به علاوه باید به اختلاف نشست احتمالی ناشی از متفاوت بودن ضخامت لایه‌های زیرسازی و روسازی راه جدید و قدیم در محل‌های اتصال توجه نماید.