نشریه شماره ۱۷۳

نقش اصلی پوشش حفاظتی داخلی و خارجی لوله‌های فولادی، حفاظت آن در مقابل خوردگی است. اگر به آن توجه نشود خوردگی لوله به مرور زمان به صورت معضلی خودنمایی می‌کند و موجب از بین رفتن لوله و هدر رفتن آب می‌شود. پوشش ملات ماسه سیمان به دلیل کاربرد وسیع و رضایت بخش آن به عنوان یک روش استاندارد برای پوشش حفاظتی داخلی و خارجی لوله‌های فولادی مدت مدیدی است که مورد استفاده قرار می‌گیرد. این نوع پوشش علاوه بر حفاظت لوله در مقابل زنگ زدگی و خسارت مکانیکی داخلی و خارجی ممکن است به جلوگیری از شناور شدن لوله نیز کمک کند. از این رو نشریه شماره ۱۷۳ در رابطه پوشش جدار لوله‌های فولادی با ملات ماسه سیمان تهیه و تنظیم شده است.

سیمان پرتلند مهمترین ماده برای پوشش ملات ماسه سیمان است. سیمان پرتلند یک اسم عام برای کلاس وسیعی از سیمان‌ها شامل سیمان ضد سولفات و سیمان سریع گیر است. تیپ خاص سیمان مورد نیاز معمولاً باید بین کارفرما و اجرا کننده پوشش تواقف شود.

خوردگی لوله‌ها

نوع خوردگی و شدت آن و همچنین نوع پوشش حفاظتی لوله برای مقابله با خوردگی، نیاز به مطالعه و تحقیق در مورد کیفیت و سرعت آب جاری در داخل لوله و ضوابط محیط اطراف آن دارد. بنابراین قبل از انتخاب نوع پوشش جدار لوله‌ها، باید کاملاً به نوع و شدت خوردگی قابل پیش بینی دقت شود.

به طور کلی آب‌های سبک خوردگی را شدت می‌بخشد و به ندرت بعضی از آب‌های سخت با رسوب گذاری یک لایه مانع از خوردگی لوله می‌شوند. بعضی از باکتری‌های موجود در آب‌های تصفیه نشده نیز، عاملی برای شدت بخشیدن به خوردگی لوله‌های پوشش نشده‌اند. پتانسیل خوردگی سطح خارجی لوله‌های فلزی بستگی به مقدار رطوبت، PH و خصوصیات شیمیایی و فیزیک خاک دارد که باید با روش‌های شناخته شده تعیین شوند و بر اساس آن نسبت به انتخاب نوع پوشش جدار خارجی اقدام شود. اصولاً پوشش‌های سنگین یا سخت برای مواردی مناسب است که پوشش تحت تنش زیاد قرار می گیرد یا جنس خاک اطراف ترانشه لوله سنگدار باشد که در این صورت (امکان سوراخ شدن پوشش‌های نرم زیاد است) یا مواردی که امکان شناور شدن لوله وجود داشته باشد.

اهداف و دامنه کاربرد نشریه شماره ۱۷۳

نشریه شماره ۱۷۳ شامل مشخصات مصالح و روش اجرا و عمل آوری پوشش‌های حفاظتی داخلی و خارجی از ملات ماسه سیمان برای لوله‌های فولادی مورد مصرف در کارهای آبی و به قطر ۱۰۰ میلیمتر به بالاست که پوشش آنها در کارگاه اجرا می‌شود.

بر روی سطوح داخلی این لوله‌ها یک لایه حفاظتی از ملات ماسه سیان به روش گریز از مرکز اجرا می‌شد. می‌توان ازروش‌ها‌ی متعارف دیگری که منجر به نتایج معادل می‌شود نیز استفاده کرد.

پوشش حفاظتی داخلی اریب‌ها، زانویی‌ها،‌خم‌ها، تبدیل‌ها و قطعات مخصوص دیگر باید به روش ماله کشی دستی ملات یا ملات پاشس مکانیکی یا ملات پاشی بادی یا هر روش شناخته شده دیگری که نتایج معادل بار می‌آورد انجام شود.

سطوح خارجی لوله‌ها و قطعات مخصوص در صورت نیاز باید با یک لایه حفاظتی ا‌ز ملات ماسه سیمان مسلح به روش ملات پاشی مکانیکی یا روش ملات پاشی بادی پوشش شود. می‌توان این کار را به روش شناخته شده دیگری که منجر به نتایج معادل می‌شود، نیز انجام داد.

ملات پاشی مکانیکی

به فرایندی که طی آن ملات با سرعت زیاد توسط یک دستگاه متراکم کننده بر روی سطح مورد نظر پاشیده می‌شود ملات پاشی مکانیکی گویند.

چرخاندن لوله

به فرایندی که برای انجام دادن پوشش ملات سیمانی بر روی سطوح داخلی لوله به کار می‌رود و در آن ملات وارد لوله شده و بر روی سطوح داخلی لوله پخش می‌شود و توسط نیروی گریز از مرکز ناشی از چرخش لوله حول محور طولی، متراکم می‌شود،‌ چرخاندن لوله گویند.

ملات ماسه سیمان

ملات ماسه سیمان باید متشکل از سیمان، ماسه و آب و به خوبی مخلوط شود و نسبت اختلاط آن نیز صحیح باشد تا یک پوشش داخلی یکنواخت و مترکم به دست آید و به سطح لوله محکم بچسبد. اگر از مواد افزودنی استفاده شود باید این مواد مورد بررسی و تاکید کارفرما قرار گیرد. نسبت وزنی ماسه سیمان نباید بیش از ۳ به ۱ باشد. مقدار یون کلر موجود در ملات ماسه سیمان نباید بیش از ۱۵/۰ درصد وزن سیمان ملات باشد.

عمل آوری پوشش خارجی لوله

پس از گیرش اولیه ملات ماسه پوشش خارجی، باید عمل آوری پوشش خارجی را با آب یا روش سریع انجام داد. اگر شرط دیگری از طرف کارفرما مشخص نشده باشد. بلافاصله پس از اجرای ملات پوشش خارجی می‌توان بر روی آن یک پوشش غشایی اجرا کرد. جایگزینی عمل آوری آب با عمل آوری سریع و بالعکس با رعایت نسبت زمانی ۵ ساعت عمل آوری با آب در مقابل ۱ ساعت عمل آوری سریع مجاز است. تنها باید توجه داشت که دمای محیط عمل آوری نباید از حداکثر دمای مجاز توصیه شده برای مواد پوشش زیرین دی الکتریک (عایق) تجاوز کند.