نشریه شماره ۶۸۶

رشد روزافزون جمعیت، پیشرفت علوم و تکنولوژي، توسعه صنعت، شهرنشینی و رفاه، زمینـه‌هـاي مصـرف بـیش تـر و رشد فزاینده پسماند را باعث شده است. به طوري که سالانه مقادیر انبوهی از مواد زاید در محیطزیست تخلیه مـی شـوند. دفع مواد زاید حاصل از مصرف، یکی از عوامل اصلی آلودگی آب، خاك و بعضا هوا محسوب می‌شوند کـه در حـال حاضـر بخش‌هاي بسیاري از نظام اکولوژیک و حیات بسیاري از جانداران خصوصاً انسان را با تهدیـد جـدي مواجـه کـرده اسـت. در تهیه نشریه شماره ۶۸۶ تلاش شده ضوابط مختلف حفاظت از کیفیت منابع آب در مدیریت مواد زاید جامد بر اسـاس تمامی اطلاعات به دست آمده، تجارب و استانداردهاي کشورهاي مختلف و با توجه به شرایط کشور بررسی و در نهایـت بـا توجه به تمام موارد فوق، جدول‌ها و نمودارهایی ارائه شود.

نشریه شماره ۶۸۶ در راستاي اجرایی نمودن آیین نامه اجرایی قانون مدیریت پسماند و در راستاي حفاظـت کیفـی منـابع آب در مـدیریت مواد زاید جامد با همکاری سازمان مدیریت وبرنامه ریزی در دستور کار طرح تهیه ضوابط و معیارهاي فنی صنعت آب کشـور، وزرات نیـرو قـرار گرفتـه تـا گـامی در راستاي رسیدن به این مهم برداشته شود.

اهداف نشریه شماره ۶۸۶

هدف از تدوین نشریه شماره ۶۸۶، تعیین ضوابط و معیارهاي حفاظت و صیانت از کیفیت منابع محدود و با ارزش آب در مقابل آلاینده‌هاي پسماند در راستاي مدیریت بهینه و براساس مسـتندات قـانونی مدیریت پسماندها است. جهت دستیابی به این هدف ضروري است که اصـول استانداردهاي جانمایی، مکان‌یابی و پایش محل‌هاي دفن و سایر معیارهاي فنی و علمی مرتبط با فرایند مدیریت پسـماند نیز تدوین شود. به بیان دیگر این نشریه در خصوص نحوه مدیریت پسماند (به ویژه مدیریت محـل دفـن) توسـط متولیـان امـر مـدیریت پسـماند، تهیه شده، تا در این راستا کیفیت منابع آب در مدیریت پسماند حفظ شود.

دامنه کاربرد نشریه شماره ۶۸۶

مخاطبین اصلی این ضوابط کارشناسان صنعت آب و فاضلاب وابسـته بـه وزارت نیـرو، کارشناسـان سـازمان حفاظـت محیط زیست، شهرداري‌ها و دهیاري‌هاي کشور هستند. علاوه بر این تمامی مشـاورین، دسـت انـدرکاران صـنعت آب و محیط زیست می‌توانند از این ضوابط استفاده نمایند.

پسماند

مطابق قانون مدیریت پسماندها، پسماند به مواد جامد، مایع و گاز (غیر از فاضلاب) گفته می‌شـود کـه بـه طـور مستقیم یا غیرمستقیم حاصل فعالیت انسان بوده است. پسـماندها بـه پـنج گـروه (عادي، پزشکی، ویژه، کشاورزي و صنعتی) تقسیم می‌شوند. ولی در این نشریه منحصراً پسماند جامد مدنظر است. اما در راستاي انطباق با قوانین موجود از اصطلاح پسماند استفاده شده اسـت.

مدیریت اجرایی پسماند

مدیریت اجرایی پسماند عبارت است از یک مجموعه مقررات منسجم و سیستماتیک راجع به تولید، جمع آوري، حمـل و نقل، نگهداري موقت، پردازش و دفع نهایی پسـماند منطبـق بـر اصـول بهداشـت عمـومی، اقتصـاد، حفاظـت از منـابع، زیباشناختی و سایر ملزومات زیست محیطی و آنچه براي عموم مورد توجه است. در این نشریه مدیریت اجرایـی پسـماند شامل شش جزء به شرح زیر است.

تولید
جمع آوري
نگهداري موقت
حمل و نقل
پردازش
دفن بهداشتی

حفاظت کیفی منابع آب

مجموعه قوانین، مقررات، راهکارهاي فنی و مدیریتی کـه نهایتـاً باعـث پیشـگیري از ورود آلـودگی و کنتـرل و حفـظ کیفیت منابع آب میشود، حفاظت کیفی منابع آب است.

سوابق حفاظت از کیفیت منابع آب در مدیریت پسماندها

به طور کلی در اکثر تجارب بین‌المللی معتبر اثرات احتمالی مدیریت اجرایی پسماند، با تمرکز بیشتر بر محل دفن، بـر روي تمامی اجزاي محیط زیست (محیط‌هاي فیزیکی- شیمیایی، بیولوژیکی و اجتماعی- اقتصادي) مورد بررسی قرار گرفتـه و در نهایت ضوابط و معیارهایی در این زمینه تدوین شده است. در راستاي تهیه و تدوین این نشریه سعی شده تا تمامی تجـارب مشـابه مـورد بررسـی قـرار گیـرد و در نهایـت بـا بهره‌گیري از دیدگاه‌هاي کارشناسی و نتایج حاصل، نشریه شماره ۶۸۶ منتشر شده است.

ضرورت مدیریت پسماندها

دفع زباله و پسماند از دغدغه‌هاي اصلی جوامع بشري بوده که با توجـه بـه افـزایش جمعیـت و گسـترش جوامـع انسانی هر روز بر شدت آن افزوده شده است. غلظت و تنوع بسیار بالاي پارامترهاي آلاینـده در پسـماند بـه ویژه شیرابه تولید شده، می‌تواند عامل تغییرات منفی چشمگیري در محیط زیست و به‌ ویژه منابع آب شود. این مهم لزوم مدیریت صحیح و علمی پسماندها را به خوبی مشخص می‌نماید. جوامع انسانی از دیـر بـاز ایـن الـزام را درك نموده و به طرق مختلف سعی در اعمال مدیریت اجرایی پسماند نموده‌انـد. شـا ید در جوامـع کوچـک و ابتـدایی بـا فعالیت‌هاي اقتصادي محدود مدیریت سطحی و ساده پسماند در کوتاه مدت جوابگوي مشکلات احتمالی باشـد. امـا گسترش جوامع انسانی و تنوع پسماند تولیدي و به تبع مشکلات ناشی از آن، مدیریت صحیح و علمی در این زمینه را می‌طلبد. از این رو در طی سال‌هاي اخیر مبحث مدیریت اجرایی پسماند یکی از محورهاي اصلی مدیریت جوامـع انسانی به شمار می‌آید.

ضرورت مدیریت کیفی منابع آب

روند فزاینده آلودگی منابع آب سطحی و زیرزمینی در طی سال‌هاي اخیر به همراه افزایش بی رویه تقاضا و برداشت از این گونه منابع باعث شده که میزان آب در دسترس و با کیفیت مناسب براي مصارف مختلف به شدت کـاهش یابـد. از این رو حفظ کیفیت و کمیت منابع آب موجود از اهمیت بالایی برخوردار شده است. در این راسـتا قـوانین و مقـررات بسیاري در طی سال‌هاي اخیر به طور مستقیم یا غیرمستقیم به این مقوله پرداختـه‌انـد. بنابراین علاوه بر ضرورت حفظ و نگهداري کمیت و کیفیت منابع آب محدود، لزوم تحقـق اهـداف اسـناد بالادستی، سند چشم انداز، برنامه‌هاي بلند مدت توسعه و … بر اهمیت و ضرورت مدیریت کیفی منابع آب می‌افزاید.

فهرست مطالب نشریه شماره ۶۸۶

در فصل ۲ این نشریه ابتدا مشخصات پسماند شامل کمیت، کیفیت و عوامل اثرگذار در گروه‌هاي مختلف بررسی شده است.

به استناد مطالب ارائه شده در فصل سوم می‌توان اذعان نمود که بیشترین اثرات منفی مدیریت پسماند به ترتیـب در مراحل دفن، پردازش (کمپوست/ بازیافت)، نگهداري موقت و گازهاي خروجی از زباله سوزها است. از اینرو، این مراحل مستلزم کنترل بیشتر می‌باشند. از سوي دیگر منابع آب با حساسـیت بـالا از احتمـال آسـیب پـذیري بـیش تـري برخوردار هستند. لذا باید با انطباق مراحل مختلف مدیریت پسماند با حساسیت منابع آب، نقاط بحرانـی را جهـت اعمـال ضوابط لازم در فصل ۵ مشخص نمود.

در فصل ۶ هدف نهایی، رسیدن بـه ضـوابط حفـظ کیفیـت منـابع آب در مراحـل مـدیریت انـواع پسـماندها است. به طور کلی از آنجا که وزارت نیرو متولی طراحی و اجراي طرح‌هاي مدیریت پسماند نمی‌باشد و در مقابل وظیفه خطیر مدیریت، حفاظت و بهره‌برداري از منابع آب در برابر هر نوع منبع آلودگی از جملـه پسـماند را بـه عهـده دارد، بنابراین سعی شده تا نکات کلیدي براي کنترل طرح‌هاي مدیریت پسماند و اطمینان از عدم اعمال اثرات منفی بر منابع آب را مشخص نماید.

کلیات

سوابق حفاظت از کیفیفت منابع آب در مدیریت پسماندها
ضرورت مدیریت پسماندها
ضرورت مدیریت کیفی منابع آب
قوانین، ضوابط و مقررات ملی و بین المللی در زمینه حفاظت کیفی منابع در مدیریت اجرایی پسماندها