نشریه شماره ۳۳۸

نشریه شماره ۳۳۸ با عنوان دستورالعمل ارزیابی اثرات زیست محیطی طرح‌های آب و فاضلاب در مرحله تفصیلی است. این نشریه توسط سازمان مدیریت و برنامه ریزی گرد‌آوری شده است.

با توجه به شرایط اقلیمی و محدودیت منابع آب در ایران، امور آب وزرات نیرو (طرح تهیه و تدوین ضوابط و معیارهای خطر پذیری ناشی از زلزله) بر اساس ماده ۲۳ قانون برنامه و بودجه اقدام به تهیه استانداردهای مهندسی آب نموده است.

دفتر استانداردهای مهندسی آب کشور بر اساس وظایف خود اقدام به تهیه استاندارد مطالعات ارزیابی اثرات زیست محیطی کرده است. این اقدامات برای برخی از طرح‌های آبی عمده، از جمله طرح‌های آب و فاضلاب انجام شده است.

طرح‌های آب و فاضلاب به منظور بهبود وضعیت زیست محیطی به کار گرفته می‌شوند. بنابراین جنبه‌های زیست محیطی مثبت بسیاری دارند. طرح‌های مزبور علاوه بر اثرات مثبت، همراه با اثرات منفی نیز هستند.

طرح‌های آب و فاضلاب عموماً به منظور ایجاد کیفیت مطلوب زندگی برای مردم و ارتقای سالم محیط زیست به کار گرفته می‌شوند. با وجود این اجرا و بهره‌برداری این گونه طرح‌ها ممکن است همراه با اثرات زیست محیطی زیان بار باشد. لازم است این اثرات با دقت شناسایی شده و برای از میان برداشتن و کاهش آنها، طی مطالعات ارزیابی اثرات زیست محیطی، اقداماتی انجام شود.

فهرست مطالب نشریه شماره ۳۳۸

نشریه شماره ۳۳۸ در نه فصل و ۱۹۶ صفحه منتشر شده است.

جمع آوری قوانین، مقررات و ضوابط زیست محیطی

تعاریف و اصطلاحات
قوانین و مقررات و ضوابط زیست محیطی کشور
تعهدات بین المللی

بررسی مشخصات طرح‌ها و گزینه‌ها

تعاریف مربوط به تاسیسات و سازه‌های طرح‌های آب
تعاریف مربوط به تاسیسات و سازه های طرح‌های فاضلاب
اطلاعات عمومی برای تاسیسات و سازه‌های طرح های آب و فاضلاب
عملیات (ماشین آلات، منابع قرضه، تسهیلات جنبی، نیروی انسانی)

شناسایی وضع موجود محیط زیست

محیط طبیعی (زمین شناسایی و ژئومورفولوژی، زلزله شناسی، خاک شناسی و …)
محیط اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی (محیط فرهنگ ساخت)
محیط انسان ساخت (آلودگی‌های محیطی)

تعیین اثرات زیست محیطی

تفکیک عناصر طرح‌ها
اثرات عمده زیست محیطی
تفکیک طرح‌های خاص و طرح های منطقه‌ای
تفکیک اثرات زیست محیطی مراحل اجرا و بهره برداری
ارزیابی کمی و کیفی آثار
جمع بندی اثرات
عوامل زیست محیطی
نوع اثرات زیست محیطی
فوریت‌ها و حوادث
اثرات بهداشتی
ترتیب انجام مطالعات تعیین اثرات زیست محیطی

ارزیابی گزینه‌ها

ارزیابی وضعیت در غیاب طرح (گزینه عدم اجرای پروژه‌ها)
ارزیابی زیست محیطی گزینه‌های منتخب
ارزیابی اثرات بهداشتی
ارزیابی سود و هزینه

ارائه روش‌های کاهش اثرات سوء زیست محیطی

مروری بر اثرات زیست محیطی و درجه بندی آنها
کاهش اثرات زیست محیطی طرح‌های خاص و طرح‌های منطقه‌ای
تفکیک کاهش اثرات زیست محیطی مراحل اجرا و بهره برداری
ملاحضات کلی در انتخاب روش‌های کاهش
کاهش اثرات سوء بر عوامل زیست محیطی

تنظیم برنامه پایش زیست محیطی

تعیین شاخص‌های عمده زمان بندی و طرح سنجش
تعیین شرایط پایه برای سنجش‌ها
مدیریت اجرایی برنامه پایش زیست محیطی

ارائه روش‌های مشارکت مردمی و تشکل‌های غیر دولتی

ارائه روش‌های ارتباطات بین بخشی
ارائه روش‌های مدیریت زیست محیطی
ارائه روش‌های آموزشی زیست محیطی

تهیه گزارش ارزیابی اثرات زیست محیطی

روش ارائه گزارش ارزیابی اثرات زیست محیطی

‌بخشی از مطالب مندرج در نشریه شماره ۳۳۸

در طرح‌های آب و فاضلاب، اکوسیستم آبی از دو دیدگاه قابل توجه است. ۱- منابع تامین آب. ۲- منابع آب پذیرنده. طراحی و اجرای طرح‌های آب و فاضلاب باید به شکلی صورت گیرد تا کمترین آسیب به این دو منبع وارد شود.

نمونه بارزی از این گونه طرح‌ها، تخلیه پساب‌های تصفیه خانه‌های فاضلاب در رودخانه‌ها و تاثیر احتمالی آن بر کیفیت فیزیکی، شیمیایی و بیولوژیکی آب پذیرنده در بازه‌های پایین دست محل تخلیه پساب و مناطق ساحلی است.

برخی از طرح‌های خاص آب و فاضلاب دارای منطقه تحت تاثیر زیست محیطی وسیعی هستند، لذا در ارزیابی اثرات زیست محیطی این گونه طرح‌های خاص هرگز نباید دید زیست محیطی منطقه‌ای ر ا از دست داد.

منابعی که از طرح‌های آب و فاضلاب تاثیر می‌پذیرند باید به دقت مشخص شوند. لازم است اثرات برگشت ناپذیر و غیر قابل جایگزین بر منابع شناسایی شوند. در این خصوص ارزیابی اثرات باید تحت عناوین زیر انجام گیرد.