روشهای كاهش خطرهای اجزای غیرسازهای
روشهای گوناگونی برای كاهش خطرهای احتمالی ناشی از آسیب زلزله بر اجزای غیرسازهای وجود دارد. این روشها از گامهای ساده مبتنی بر تشخیص عامیانه تا اقدامات پیچیده تخصصی را در بر میگیرند. گامهای ساده، شامل تغییر محل اثاثیه سنگین لنگردار از نزدیكی راهروها و درها و تختخوابها هستند.
در سازمانهای بزرگی كه ساختمانهای پیچیده دارند، برای طراحی جزئیات مهندسی ضروری برای تأسیسات و عناصر معماری ساختمانها، استفاده از خدمات مشاوران صاحب صلاحیت ضروری خواهد بود. در اماكنی مانند بیمارستانها، موزهها، كتابخانهها، آزمایشگاهها و ساختمانهای صنعتی معمولاً مبلمان، اثاثیه و تجهیزات ویژهای وجود دارد كه برای طراحی جزئیات مناسب برای استقرار آنها نیز باید از خدمات مشاوران ذی صلاح استفاده شود.
بازرسی ساختمان
خطر اجزای غیرسازهای در هر ساختمانی اعم از خانه، دفتر كار، كارگاه، مسجد، مهد كودك، مدرسه، فروشگاه و آسایشگاه محتمل است. انجام بازرسیهای ساختمانی باعث میشود كه میزان آگاهی ساكنان از مشكلات احتمالی افزایش یابد. نتایج بازرسیها به مالكان، مدیران و ساكنان ساختمان كمك میكند كه میزان مشكلات موجود را دریابند و سطح فعلی ریسك آسیب زلزله به اجزای غیرسازهای ساختمان را ارزیابی كنند.
اقدامات ساده برای كاهش خطر
در جریان انجام بازرسی ساختمان، غالباً اجسام زیادی شناسایی میشوند كه در موقعیت فعلی خود خطرناك هستند، اما با یك جابهجایی ساده خطر آنها كاهش می یابد. با پاسخدهی به سؤالات زیر میتوان این گونه اقدامات ساده برای كاهش خطر را شناسایی كرد.
- افراد ساكن یا شاغل در ساختمان بیشترین وقت خود را در كدام قسمت میگذرانند؟
- آیا در نزدیكی میز یا تختخواب افراد، وسایل سنگین و ناپایداری قرار دارند كه بتوان آنها را جابهجا كرد؟
- احتمال زخمی شدن افراد در اثر سقوط وسایل مختلف تا چه میزان است؟
- كدام یك از قسمتهای ساختمان به علت زمان و میزان اشغال بیشتر، ریسك بیشتری از نظر امنیت جانی دارند؟
- آیا اجسام بدون استفادهای وجود دارند كه بتوان آنها را از محل خارج كرد؟
- آیا بعضی از اجسام را میتوان برای جلوگیری از ایجاد جراحت احتمالی به جای مهار كردن جابهجا كرد؟
- اگر امكان لغزیدن و یا افتادن جسمی وجود داشته باشد، در چه مسیری حركت میكند؟
با وجود این كه جواب این سؤالها همیشه واضح نیست، اما گاه میتوان با تغییر چیدمان اثاثیه و جابهجا كردن اجسام بلند و سنگین، از بسته شدن راههای خروج و درها جلوگیری كرد. چیدمان قفسهها را میتوان طوری انجام داد كه اشیای سنگین در طبقههای زیرین و اشیای سبك در طبقههای بالاتر جای داده شوند. مواد شیمیایی ناسازگار را میتوان دور از هم قرار داد تا در صورت شكسته شدن ظرفهایشان، مخلوط یا تركیب نشوند. برای كاهش احتمال شكسته شدن وسایل اضافی، میتوان آنها را تا هنگام استفاده مجدد در بسته بندی اولیه قرار داد.
جزئیات بهسازی
روشهای بسیاری برای كاهش پتانسیل آسیب دیدگی اجزای غیرسازهای در زلزله وجود دارد. تدابیر بهسازی شامل یك یا چند مورد از اقدامات زیر است.
- استفاده از پیچهای مهاری برای ایجاد اتصال محكم به كف یا دیوار سازهای
- اضافه كردن عضو حایلبند بین جسم مورد نظر و كف یا دیوار سازهای
- استفاده از افسار یا كابل ایمنی برای محدود كردن دامنه حركت، در صورت سقوط یا تا بخوردن جسم مورد نظر
- استفاده از مانع یا سپر برای محدود كردن دامنه حركت اعضایی كه امكان لغزش دارند
- ایجاد اتصالات انعطاف پذیر برای لولهها و كانالها در محل عبور از درز انقطاع یا در محل اتصال به تجهیزات ثابت
- متصل كردن محتویات داخل قفسهها، كتابخانهها و پیشخوانها به آنها
- تعبیه جداساز پایه یالرزهگیر برای تجهیزات مهم.
برخی از این اقدامات برای حفظ كارایی عضو غیرسازهای مورد نظر و برخی دیگر تنها برای كاهش عواقب خرابی انجام میشوند. هنگام تصمیمگیری در خصوص انتخاب روش مناسب مقاومسازی برای هر یك از اجزای غیرسازهای، باید علاوه بر توجه به ویژگیهای ساختمان و عضو مورد نظر، قابلیت كاربرد و محدودیتهای هر یك از روشهای مختلف مقاوم سازی در نظر گرفته شوند.
به اقلام گرانبها و حیاتی نیز باید توجه ویژهای مبذول شود. برای رسیدن به سطح حفاظت قابل قبول برای اجزای غیرسازهای ساختمانهای ضروری
در مناطق با لرزهخیزی شدید، نیاز به تمام یا بعضی از موارد زیر خواهد بود.
- تخصص مهندسی ویژه
- در نظر گرفتن نیروهای طراحی بزر گتر از آن چه كه در آییننامهها مقرر شده است
- پیمانكار متخصص با تجربه
- نظارت ویژه در اجرا
- ادوات اتصال با مقاومت تضمین شده
- استفاده از تجهیزات با طراحی ضد زلزله
- استفاده از سیستمهایی نظیر جداسازی پایه برای بعضی تجهیزات
- استفاده از درز لرزهای عریضتر برای جلوگیری از ایجاد ضربه بین ساختمانهای مجاور یا استفاده از سیستمهای سازهای سختتر مانند دیوار برشی برای كاهش میزان تغییر شكل ساختمان
برنامه ریزی سازمانی
در مجموعههای سازمان یافته، برنامه كاهش خطر اجزای غیرسازهای را میتوان با سایر اقدامات شامل آمادگی زلزله، واكنش اضطراری، تعمیر و نگهداری، تداركات، برنامه ریزی دراز مدت یا ایجاد ساختمانهای جدید تلفیق كرد. بعضی سازمانها برنامه گستردهای برای مهار كلیه اجزای غیرسازهای و تجهیزات خود طرح میكنند. اما بعضی دیگر توجه خود را بر ساختمانها و تجهیزات جدید متمركز میكنند. برای اجرای این برنامهها، راهبردهای مختلفی را میتوان به كار بست. موفق بودن برنامههای كاهش خطرات اجزای غیرسازهای، مستلزم آن است كه علاوه بر جنبههای مهندسی، عوامل انسانی نیز در آنها لحاظ شود. بنابراین در بعضی سازمانها، افزایش آگاهی كاركنان و آموزش موقعیتهای اضطراری، ضروری است.
