مطالب کاربردی ساختمان
مطابق ضوابط و مقررات عمومی ساختمان، طراحی و اجرای ساختمانها باید به صورتی باشد که به منظر خیابان، محله و مظاهر فرهنگی، طبیعی و ویژگیهای ارزشمند محیط لطمه نزند. طراحی ساختمان باید به گونهای باشد که فرم، مقیاس، مصالح، رنگ و تناسبات حجم آن با محیط اطراف هماهنگ باشد.
فراوردههای ساختمانی نباید اثر زیان بخشی بر سلامتی کارگران، ساکنان و استفاده کنندگان آتی ساختمانهای مجاور و عابران داشته باشد. مصالح ساختمانی از این لحاظ باید استاندارد باشند. ملاک دیگر برای فراوردههای ساختمانی عمر و دوام است. علاوه بر آن، این مصالح نباید به محیط زیست آسیب برسانند. این مصالح باید مورد تایید موسسه استاندارد و تحقیقات صنعتی ایران و سایر نهادهای مسئول قرار گیرند.
بتن مگر
برای بدست آوردن سطح صاف و محكم در حدود ۱۰۰ سانتی متر بتن مگر میریزند.
دیوار زیرزمین
هر قسمت از ساختمان كه پایینتر از سطح زمین ساخته شود اصطلاحاً به آن زیرزمین گفته میشود. معمولاً قسمتهای ساختمان كه دارای اهمیت كمتری است در زیرزمین ساخته میشود مانند انبارها، پاركینگها و موتورخانهها. نظر به اینكه دیوارهای خارجی و جانبی زیرزمین با خاک در تماس است اگر در موقع ساختن رعایت اصول فنی در آن به عمل نیاید همیشه رطوبت به داخل زیرزمین نفوذ نموده و ایجاد مزاحمت مینماید. روی این اصل در موقع ساختن دیوار زیرزمین یك لایه قیرگونی بین لایههای ان به كار میبند. تا مانع نفوذ رطوبت به داخل زیرزمین شود.
طریقه انداختن قیرگونی بدین ترتیب است كه اول یک دیوار محافظ در حدود ۱۰ الی ۲۰ سانتی متر كار میكنند و بعد روی آن سیمان كاری كرده با ماسه و سیمان و بعد دو لایه قیر و یك لایه گونی به پلاستر میچسبانند. و بعد دیوار اصلی را شروع میكنند تا مانعی در برابر رطوبت قرار گیرد.
هشت گیر
چنانچه چیدن كلیه قسمتهای یك دیوار با هم دیگر ممكن نباشد، بهتر است آن را با سطح شیب داری چید، تا با دیوارهای بعدی قفل بست شده و به صورت یكپارچه در بیاید. به این طریق دیوار چینی لاریز گفته میشود. ممكن است برای قفل بست كردن دیوارها از هشتگیر هم استفاده نمود. بدین ترتیب یك رگ در میان تقریبا قدری كمتر از یک هشتم طول آجر را به صورت زبانه از انتهای دیوار بیرون كار میگذارند و دیوار بعدی را به آن قفل بست میكنند. چون در هنگام چیدن قسمت دوم دیوار ملات بین دو قسمت را كاملاً پر نمینماید و بین دو قسمت دیوار همیشه یك درز بوده و هنگام نشستهای طبیعی ساختمان در این قسمتها تركهایی بر میدارد. بهتر است حتی الامكان از لاریز برای قفل بست كردن استفاده كنید.
ملات
ملات ماده چسبندهای است كه بین دو قشر از مصالح ساختمان قرار گرفته آن دو قشر را به خود میچسباند. ملات یكی از مهمترین مصالح مصرفی در ساختمان است كه در همه جای ساختمان به شكلهای مختلف مصرف میشود به همین دلیل باید در انتخاب ملات و عیار مواد تشكیل دهنده آن دقت كافی به عمل آورد.
خواص ملات
- ملات باید دارای خاصیت چسبندگی باشد.
- از نظر تحمل بار قدرت ملات باید حداقل مساوی مصالح باشد كه در بین آنها قرار میگیرد زیرا در غیر این صورت ارزش مقاومت مصالح مصرفی را پائین میآورد.
- ملات باید به صورت ارزان و فراوان در دسترس باشد.
- ملات باید خاصیت شكل پذیری داشته و به خوبی روی دیوار پهن شده و سطح صافی ایجاد نماید.
سقف
در ساختمانهای آجری همه نوع سقف میتوان به كاربرد مانند سقفهای تیرچه بلوک، طاق ضربی، پیش ساخته و غیره. طاق ضربی معمولاً در بین تیرآهنهای پوشش سقف انجام میشود. در بعضی از شهرستانهای ایران مانند یزد طاق ضربی را با خیز بلند در حدود نیم دایره روی دهانههایی تا حدود ۶ متر هم اجرا میكنند.
برای اجرای طاق ضربی، روی دهانههای اطاق را با فاصلههای تقریباً ۱ متر به ۱ متر تیر آهن مناسب كه نمره آن با توجه دهانه اطاق بوسیله محاسبه تعیین شده، قرار میدهند و آنگاه بین آن را بوسیله آجرهای فشاری با ملات گج و خاك پر مینمایند. باید توجه نمود كه آجر طاق ضربی نباید كاملاً زنجاب شده باشد فقط باید آجر آب ندیده را قبل از مصرف بلافاصله در آب فرو برد و بیرون آورد تا اجرا شود. برای اطمینان از مقاومت طاق بعد از اتمام كار روی آن را بوسیله دوغابی از گچ میپوشانند تا كلیه محافظ اطاق را كه احتمالاً خالی مانده است، پر نموده و جسم تو پر و یكپارچهای ایجاد مینمایند. بهتر است در فصل بارندگی از اجرای این این قسمت خوداری كرده و در غیر این صورت چنانچه بعد از اجرای طاق ضربی و قبل از اجرای پوششهای دیگران اگر باران ببارد آب باران روی سقف میماند و موجب فاسد شدن گچ گشته و ایجاد خسارت مینماید.
خیز طاق ضربی باید حداقل در حدود ۲ سانتی متر باشد اگر كمتر از ۲ سانتی متر باشد به واسطه تخت بودن طاق ممكن است در اثرهایی كه از بالا به آن وارد میشود فرو ریزد و اگر بیشتر از ۲ سانتیمتر باشد به علت آنكه مجبور هستیم از زیر سطح صافی داشته باشیم ناچارا باید خیز آن را زیر با گچ و خاك پر نموده و در این صورت طاقها سنگینتر خواهد شد. در موقع اجرا معمولاً چند دهانه را با هم میزنند زیرا هر طاق به آهنهای كناری خود ضربه وارد میكند و در حقیقت با آن لگد میزند وآن را به سمت متمایل كرده و خود در اثر گشاد شدن جا فرو میریزد. بدین لحاظ چند دهانه را با هم شروع میكنند تا فشارهای جانبی طاقها یكدیگر را خنثی كنند وآخرین تیرآهن را به تیرآهن ما قبل آخر به وسیله میلگرد جوش میدهند تا از كنار رفتن آخری جلوگیری شود و یا میلگرد را دو سر رزوه كرده و با مهره دهنهها را به همدیگر وصل میكنند كه به این میل گردها در اصطلاح میل مهار میگویند و قطر این میل مهارها با محاسبه تعیین میشوند ولی برای دهانه یك متر میلگرد ۱۰ الی ۱۲ كافی است. و در ساختمانهای آجری كه سقف آن با تیر آهن طاق ضربی میكنند، برای اینكه با شاه تیرها بر روی سطح بیشتری از دیوار وارد شود (فشار نسبت معكوس با سطح دارد) زیر سر این تیر آهن قطعه بتنی به اندازه ۶۰ سانتی متر میسازند و بر داخل آن صفحه فلزی قرار میدهند و تیر را بر پهنای دیوار و ضخامت ۳۰ الی ۴۰ سانتی متر جوش میزنند که به این بالشتك گویند.
شمشه گیری
پس از دیوار چینی با توجه به اینكه دیوارهای داخلی را بصورت گری میچینند و دقت این نوع دیوار از لحاظ شاقول بودن و تراز بودن زیاد نیست، بوسیله شمشه گیری دیوار را در یك سطح قرار و یا به اصطلاح كارگری، دیوار را در یك باد قرار میدهند. بدین گونه است كه ابتدا با چشم، بلندترین نقطه دیوار را معین میكنند و با گچ ماسه نقطه صافی را در آن ایجاد میكنند و بعد از این نقطه را با شاقول به پائین منتقل كرده و سطح كوچكی نیز هم باد آن با گچ و خاك پائین دیوار ایجاد مینمایند و آنگاه در نقطه دیگر دیوار نقطهگیری را عین اولی قرار میدهند. حال سه نقطه داریم و طبق اصول هندسی بر آن میتوان سطحی داد و حال بوسیله ریسمان بین دو نقطه میكشند و به فاصله یك متر به یك متر زیر ریسمان نقاطی با گچ و خاك و ماسه ایجاد كرده بطوری كه كلیه این نقاط هم باد ریسمان باشند بعد به وسیله شاقول این نقاط را به پائین دیوار منتقل و بعد شمشه صافی را انتخاب كرده و به دو نقطه هم سطح و در امتداد یك شاقول متكی مینمایند. با گچ و خاك پشت آن را پر میكنند. این عمل را هر یك متر به یك متر انجام میدهند، به این كار در اصطلاح شمشه گیری گویند و بعد از شمشه گیری گچ و خاك اطاق را تكمیل كرده و بعد سفید كاری میكنند. در مورد سیمان كاری هم همین كار را انجام میدهند ولی در سیمانكاری بجای گچ از ملات ماسه و سیمان استفاده میكنند .
سنگ قرنیز
با توجه به اینكه گچ در مقابل رطوبت مقاوم نبوده و به سرعت فاسد میشود برای جلوگیری از رسیدن رطوبت به دیوار، گچ كاری شده در موقع شستن، كف دور اتاقها را به ارتفاع ۱۰ سانتی متر یك رگ سنگ پلاك كار میگذارند كه به آن اصطلاحاً قرنیز میگویند. برای قرنیز میتوان از سنگهای مختلفی مانند سنگ تراورین یا سنگ مرمر و غیره استفاده نمود. بهتر است در موقع اجرا، سنگ با سطح گچ دیوار هم سطح باشد زیرا اگرجلوتر از گچ كاری دیوار نصب شود به علت پیش آمدگی آن همیشه جای گرد و خاك خواهد بود و اگر عقبتر از گچ كاری نصب میشود، در نتیجه گچ، لبه تیزی پیدا خواهد كرد. در اثر مرور زمان لب پریده شده و منظره زشتی پیدا خواهد نمود و بهتر است از نظر زیبایی در محل برخورد سنگ قرنیز و گچ و خاك فرورفتگی كوچكی كه به آن در اصطلاح چفت گویند درگچ ایجاد نمود. سنگ قرنیز را با ریسمان كار میگذارند.
كف سازی نهایی
نوسازی در آن قسمت از ساختمان اجرا میشود كه سطح مفید سالنها و اتاقها و سرویسها و انبارها و غیره تشكیل میدهد. با توجه به محل استفاده كف سازی انواع مختلف دارد. مخصوصاً برای آخرین قشركف سازی واحدهای مسكونی، انواع مصالح لوكس و تزئینی موجود است از قبیل انواع موزاییك یا سنگ یا كاشیهای لعابی یا انواع پاركت یاكفپوشهای دیگر.
سرویسها
- حمام
- توالت
- روشویی
- آشپزخانه
- دستشویی
قسمتهای فوق كه از مهمترین مكانهای ساختمان است. از لحاظ اجرای ساختمانی مخصوصاً در مورد قیر گونی دارای یك نوع دتییل هستند. فقط ممكن است از لحاظ تاسیسات یا نوع لوله كشی با هم متفاوت باشند.
لایههای كف سرویسها از پایین به بالا بعد از طاق ضربی به شرح زیر است.
- بتن سبك برای شیب بندی
- یك لایه ماسه و سیمان
- قیرگونی
- فرش كف
بتن سبك برای شیب بندی
چنانچه در كف سرویسها كف شور كار گذاشته شود حتماً باید تمام قسمتهای كف، شیب ملایمی به طرف كف شور داشته باشند. نصب كفشو در حمامها لازم است ولی درآشپزخانهها یا قفسههای لوكس و مدرن قفسه بندی میشوند چندان آبریزی در كف نداریم، احتیاج به كفشور نیست. اگر هم باشد برای احتیاط مسئلهای نیست و در كف محل دستشوییها توالت آبی را كه در كف ریخته میشود. میتوان دستی زمین شور خشك كرد.
ماسه سیمان برای زیر قیرگونی
همیشه یك قشر ماسه و سیمان برای زیر قیرگونی انجام میشود این لایه و لایه قیرگونی افقی و عمودی برای تمام سرویسها لازم است.
قیرگونی
قیرگونی سرویسها بهتر است در دو مرحله انجام شود. مرحله اول دیوارها و مرحله دوم چون معمولاً كاشیكاری سرویسها را قبل از فرش كف انجام میدهند و اگر قیرگونی كف نیز همزمان با دیوارها انجام دهیم هنگام كاشیكاری به آن آسیب میرسد و خسارات وارد میكند و برای جلوگیری از دو باره كاری بهتر است ابتدا دیوارها را قیرگونی نموده و حداقل ۱۰ سانتی متر بر روی كف خوابیده شود و بعد از اجرای كاشی كاری و بلافاصله قبل از فرش كف نسبت به قیرگونی كف اقدام نموده و فوراً كف را شروع مینمائیم. بهتر است قیرگونی كف سرویسها در دو لایه گونی و و سه لایه قیر انجام شود و پس از اجرا حتماً بوسیله آب بستن در محل از غیر قابل نفوذ بودنآن مطمئن شویم باید توجه داشت كه در كاشیكاری دیوارها چون ماسه و سیمان به قیرگونی خوب نمیچسبد و بعد از خشك شدن این دو لایه بصورت دو جسم جدا از هم كار میكنند و در اثر كوچكترین ضربه لایه رویی فرو میریزد. برای جلوگیری از این موضوع چنانچه قیرگونی را تا ارتفاع ۳۰ سانتیمتر بالاتر از دوش میبرند بر روی آن یك لایه تور سیمی میكشند كه ملات پشت كاشی لعابی به آن بچسبد و معمولاً تورسیمی را با میخ به دیوار متصل مینمایند.
فرش كف
اگر كف سرویس دارای شیب باشد یعنی اگر در كف، كف شور كارگذاشته شود، محل سرویس را باید با كفپوشهایی كه ابعاد آن كوچكتر باشد فرش نمائید. این ابعاد بستگی به بزرگی و كوچكی سرویس دارد زیرا با قطعات بزرگ مثل ۳۰×۳۰ نمیتوان شیبهای لازم را در مكانهای كوچك اجرا نمود، ولی اگر شیب نداشته باشد با هر سایزی میتوان كف را اجرا كرد.