نشریه شماره ۹۰
معماری، به ویژه معماری مسکن با سنگ آغاز شد. محل زندگی انسان در ابتدا صورت غارنشینی داشت و سپس سرپناه‌هایی بنام ” تری لیت” که آغاز معماری سه سنگی بود، فضا ساز زندگی انسان شد. هرجا که سنگ در دسترس انسان قرار داشته، تاریخ مشترکی از انسان، سنگ و معماری بر جای مانده است. در چنین مناطقی، استفاده از سنگ در معماری فضاهای گوناگون مورد نیاز بشر، هیچ گاه اهمیت خود را از دست نداده است؛ فقط گاه و بیگاه چگونگی بکارگیری آن دگرگون، و یا نقش عمده و زیربنایی آن بدل به نقش‌های تزئینی شده است. اما در مناطق کوهستانی، به ویژه روستاها، تاریخ پیوسته استفاده عمده از سنگ در معماری تا زمان حال ادامه داشته است.
ایران دارای مناطق کوهستانی زیادی است و در این مناطق، ساختمانهای سنگی رقم عمده‌ای را تشکیل می‌دهند. از این رو جا دارد که با نگرشی دوباره و با شناخت بهتر کاربرد سنگ و ارائه چگونگی اصول بافت و ساخت دیوار سنگی، که یکی از نمودارهای اصلی معماری سنگی است، ساختمانهای مناطق کوهستانی و به طور کلی ساختمانهای سنگی کشور را بهتر و در صورت امکان بیشتر ساخت. نشریه شماره ۹۰ سر آغاز اقدام این مهم بوده است که با کوشش کارشناسان سازمان مدیریت و برنامه ریزی ، در ۷۴ صفحه و در اسفند ماه سال ۱۳۶۲ تهیه و تدوین شده است.
امروزه با کاهش ساخت بناهایی با دیوارهای سنگی، نسل جدید مهندسین اغلب دید و نگرشی کاملی نسبت به این نوع سازه ها ندارند. نشریه شماره ۹۰ با عنوان دیوارهای سنگی ( Stone Walls) منبع مناسبی برای آشنایی با نحوه اجرا و جزئیات اجرایی این دیوارها به شمار می‌رود.
فهرست مطالب
مشخصات کلی سنگ های ساختمانی برای مصارف ساختمانی
اصول کلی انتخاب سنگ های طبیعی سالم برای بنایی سنگی
تعاریف عمومی برای دیوارسازی سنگی
اصول کلی استفاده از سنگ در ساختمان
ملات‌های پیشنهادی برای دیوارسازی سنگی
نکات اصولی در دیوارسازی سنگی
نمودار انواع دیوارهای سنگی
در این نشریه علاوه بر اصول و تعاریف کلی در مورد اجرای دیوارهای سنگی، برخی از انواع این دیوارها با جزئیات مناسب معرفی و نحوه اجرای آنها با تصویر مناسبی از سطح تمام شده مقطع و نمای دیوار ارائه شده است. از انواع این نمونه ها می‌توان به موارد زیر اشاره نمود.
نمونه های انتخابی برای اجرای انواع دیوارهای سنگی در نشریه ۹۰
- دیوار خشکه چین با سنگ قلوه رودخانه‌ای و نمای طبیعی
- دیوار خشکه چین با سنگ کوهی قواره و نمای سرخود
- دیوار با سنگ قلوه رودخانه‌ای و نمای طبیعی
- دیوار با سنگ کوهی قواره، بدون رج و با نمای سرخود
- دیوار با سنگ کوهی قواره، به رج برده شده و با نمای کلنگی (پتکی)
- دیوار با سنگ کوهی چند وجهی نامنظم، بدون رج و با نمای کلنگی (پتکی)
- دیوار با سنگ کوهی چند وجهی نامنظم سرتراش، بدون رج و با نمای تیشه‌ای (چکشی)
- دیوار با سنگ کوهی بادبر، با رج‌های نامساوی و با نمای کلنگی (پتکی)
- دیوار با سنگ کوهی بادبر، به رج برده شده و با نمای کلنگی (پتکی)
- دیوار با سنگ کوهی بادبر سرتراش گونیا شده، بدون رج و مرتب و با نمای تیشه‌ای (چکشی)، قلم کاری شده یا ساب خورده
- دیوار با سنگ کوهی بادبر سرتراش گونیا شده، با رج های مساوی و نمای تیشه‌ای (چکشی)، قلم کاری شده یا ساب خورده
- دیوارهای نیمه سنگی (متشکل از سنگ و بتن)
- دیوارهای نیمه سنگی (متشکل از سنگ و آجر)
دیوار با سنگ کوهی بادبر به رج برده شده با نمای کلنگی (چکشی) – نشریه شماره ۹۰
کاربرد
سنگ از مصالح طبیعی و عمده‌ای است که گذشته از کاربرد فراوان آن در راهسازی، پل سازی و دیوارهای حائل، در بیشتر ساختمانهای مناطق کوهستانی نیز به کار می‌رود. برای در نظر گرفتن مسائل فنی و اجرایی و جلوگیری از اجرای ساختمانهای سنگی با روش‌های سنتی، نشریه شماره ۹۰با شناسایی نحوه اجرای اصولی دیوارهای سنگی برای مصارف معماری تهیه و تدوین شده است.
نشریه شماره ۹۰ اولین قسمت از پروژه ساختمانهای سنگی است که در پی پژوهشهای گوناگون، ترجمه منابع و مدارک خارجی، بهره‌گیری از مدارک دانشگاهی و … آماده شده است و حاوی مشخصات کلی سنگهای طبیعی، اصول کلی استفاده از سنگ در دیوارسازی ساختمانی، شیوه های گوناگون ساخت و بافت های مختلف دیوار سنگی است و به عنوان مقدمه‌ای بر جزئیات اجرایی ساختمانهای سنگی ارائه شده است.
دیوارهایی که در آنها سنگ به عنوان عنصر بارب نقشی ندارد، جزو دیوارهای سنگی محسوب نشده و در موضوع نشریه شماره ۹۰ نیز نیست. از دیوارهای غیر باربر می‌توان به دیوار با سنگ Veneer (روکش سنگی به ضخامت حدود ۵ تا ۱۰ سانتیمتر که امروزه در ایران به سنگ آنتیک معروف است) و یا دیوار با نمای سنگ پلاک ( روکش سنگ به ضخامت ۱ تا ۵ سانتیمتر) اشاره کرد. همچنین در این نشریه به سیر تاریخی پیدایش سنگ، طبقه بندی، نامها، خواص شیمیایی و مقاومت فیزیکی آن اشاره‌ای نشده است.
