کاشی
کاشی لعابی دیواری فرآوردهای است سرامیکی، متشکل از دانههای ظریف بلورین و متخلخل که معمولاً در حرارتی بالاتر از ۱۰۰۰ درجه سلسیوس، پخته و یک رویه آن از لعاب پوشیده شده است. رویه لعابین کاشی به صورت براق، نیمه براق و مات تولید میشود. کاشیهای تزئینی دارای برجستگی و فرورفتگی با اشکال تزئینی و منقوش به رنگهای مختلف هستند. کاشیهای لعابی و انواع سرامیک برای پوشاندن دیوارهای قابل شستشوی داخل ساختمان نظیر دستشوئی، حمام، آشپزخانه و مراکز بهداشتی و حتی تهیه تابلوهای تزئینی و همچنین دیوارهای خارجی بنا به کار میرود.
کاشی
کاشیها از نظر اندازه به چند گروه عمده تقسیم میشوند. هر گروه دارای اشکال مختلف است.
سرامیک
سرامیک با ابعاد مختلف به صورت لعابدار یا بیلعاب تولید میشود.
مصالح چسباننده
۱-دوغاب سیمان
برای چسباندن کاشی لعابدار یا بدون لعاب به ابعاد ۱۰×۱۰ سانتیمتر روی سطوح قائم، از دوغاب ماسه سیمان با نسبت حجمی ۱:۵ و برای پر کردن بندها از دوغاب سیمان و پودر سنگ استفاده میشود. بریا کاشی لعابدار یا بدون لعاب با ابعاد ۱۵× ۱۵ سانتیمتر روی سطوح قائم از دوغاب ماسه سیمان به نسبت حجمی ۱:۵ و برای پر کردن بندها از دوغاب سیمانی و پودر سنگ استفاده میشود. مقدار دوغاب ماسه سیمان و پودر سنگ برای هر متر مربع به ترتیب ۳۳ و ۰/۷۵ لیتر است.
برای سرامیک کاری با سرامیک ۳۰×۳۰ میلیمتر برای سطوح قائک از ملات ماسه سیمان با نسبت حجمی ۱:۶ به عنوان آستر، و ملات سیمان و خاک سنگ به عنوان آستر تخته مالهای و برای پر کردن بندها از دوغاب سیمان و پودر سنگ استفاده میشود. مقدار ملات ماسه سیمان، ملات سیمان خاک سنگ و دوغاب سیمان و پودر سنگ مورد نیاز برای هر مترمربع به ترتیب ۳۳، ۷ و ۱ لیتر است.
دوغاب را میتوان با ماده دافع آب، یا ماده مخصوصی که به آن یکنواختی رنگ بدهد یا با هر دو مخلوط نمود. بهترین دوغاب برای کاشیکاری ملاتی است که از مخلوط سیمان پرتلند و ماسه کاملاً شسته. در ساختن ملات برای کاشیکاری نباید آهک، گچ، خاک و پودر سنگ به کار برد.
۲-چسبهای مخصوص
در بعضی موارد برای چسباندن کاشی و سرامیک از چسبهای مایع مخصوص یا از بطانه استفاده میکنند. چسبهای مایع غالباً روی بتن یا گچ و مانند آن بدون تراشیدن دیوار به کار میروند. این نوع مواد معمولاً در مقابل آب، اسید و مواد نفتی مقاوم هستند. بطانهها معمولاً از چندین نوع مواد شیمیایی بخصوص ترکیب شدهاند. در هر حال طرز کار و نوع اجرا و بهره برداری ، قبلاً باید به تأیید دستگاه نظارت برسد.
کاشیکاری
قبل از اقدام به کاشیکاری دیوارها، باید وضع دیوارها به لحاظ تراز و شاقول بودن و همچنین قائمه بودن زوایا کنترل شود و چنانچه نواقص و اشکالاتی در زیرسازی وجود داشته باشد، باید آن را مطابق نظر دستگاه نظارت مرتفع نمود.
روی سطوحی که برای کاشیکاری در نظر گرفته شده است، نباید پوششی از کاهگل، گچ و خاک، گچ یا هر نوع ملات دیگری غیر از ماسه و سیمان وجود داشته باشد. اگر ملات مصرف شده در بندکشی آجرهای دیوار ، ملاتی غیر از ماسه و سیمان باشد ، بهتر است حداقل ۲۴ ساعت قبل از اقدام به کاشیکاری، سطح دیوار با ملات ماسه سیمان (به نسبت ۶ ماسه و ۱ سیمان، یا ۱۰ ماسه و ۱ سیمان) به طریق گلنم (پاشیدن ملات ) به ضخامت ۳ تا ۵ میلیمتر پوشانده شود. موارد فوق برای مواقعی است که کاشیکاری با دوغاب ریزی انجام میشود.
کاشی را نباید قبل از نصب، مدت زیادی در آب قرار داد که زنجاب شود، فقط کافی است کاشی را در آب فرو برده و به کار برد. عرض بند در کاشیکاری حوضها و استخرها همیشه باید ۲ تا ۳ میلیمتر باشد تا بندها به وسیله ملات پر شود. فضای بین دیوار و کاشی به طور متوسط ۳ سانتیمتر بوده و باید به نحوی از ملات پر شود که ملات کاملاً سطح پشت کاشی را بپوشاند. ریختن خرده آجر، گل رس (که غالباً برای چسباندن کاشی به کار میرود) و مانند اینها به پشت کاشی، ممنوع است. در حمام، دستشوئی و مانند آن که عایقکاری در بدنه دیوار قرار دارد، حتماً باید روی عایقکاری توری سیمی، نصب و کاملاً به دیوار محکم شود. عایقکاری پشت کاشیکاری، نباید چروک خورده باشد. بهتر است در تهیه ملات از مصرف سیمان سفید خوددار شود.
نصب سرامیک
سرامیک را روی بستری از ملات که در بالا توضیح داده شد، قرار داده و با تخته ماله سطح آن را صاف میکنند. باید توجه داشت که هنگام چسباندن سرامیک، اندود رویه (ملات) نباید گیرش خود را آغاز کرده باشد، زیرا در آن صورت سرامیک کاملاً به ملات نچسبیده و بعداً جدا خواهد شد. پس از نصب سرامیک، و گیرش ملات، سطح سرامیک را آب میزنند تا کاغذ روی آن جدا شود و پس از آن با دوغاب، درز آنها را پر میکنند. ممکن است سرامیکها روی کاغذ نبوده و جدا باشند که در آن صورت نصب سرامیک، دانه دانه و با دقت فراوان پهلوی یکدیگر انجام میشود. در این حالت باید سطح به دست آمده کاملاً صاف و یکنواخت باشد. شکل سرامیک، مربع، مستطیل، شش گوشه و مانند اینهاست.
بندکشی
میزان دوغاب سیمان و پودر سنگ برای پر کردن بندها به اندازه سرامیکها بستگی دارد. دوغاب مصرف شده برای بندکشی همواره بیشتر از حجم فضای خالی است، زیرا مقداری از دوغاب مصرفی برای سرامیک کاری باقی میماند که پاک میشود و مصرف مجدد ندارد و لذا حجم دوغاب مصرفی برای سرامیک کاری با احتساب دورریز به میزان یک لیتر در هر مترمربع پیشنهاد میشود. در بندکشی میتوان متناسب با رنگ سرامیک از رنگهایی استفاده کرد که به زیبایی سرامیک بیفزاید.
مراقبت ضمن گیرش
حداقل تا سه روز بعد از نصب سرامیک نباید به آن ضربه مکانیکی وارد آید و درجه حرارت فضایی که سرامیک شده، نباید از ۵+ درجه سانتیگراد کمتر شود. در صورت لزوم پس از گیرش اولیه ملات بندکشی، آب دادن سرامیک در چند نوبت کمک شایانی به ازدیاد مقاومت مینماید.
مطالب بیشتر در این زمینه در نشریه شماره ۵۵ گردآوری شده است.