اجزای غیر سازهای
با توجه به ضوابط ارائه شده لازم است اجزای غیر سازهای بسته به نیاز، مهار لرزهای شوند. قیود لرزهای مورد نیاز اجزاء غیر سازهای بر اساس ضریب عملكرد، اندازه و وزن آنها تعیین میشود. در انتخاب و نصب قیود لرزه ای برای مقاوم سازی اجزاء غیر سازهای، نكات زیر باید رعایت شود.
- مهار لرزهای نصب شده برای یك سیستم با مهار نصب شده برای سیستمهای دیگر تداخل پیدا نكند.
- در صورت نیاز به سوراخ كردن دیوارهای غیر سازهای یا در مواردی كه تجهیزات دیگری در مسیر انتقال بار مهار قرار داشته باشند، باید تمهیدات ویژه در نظر گرفته شود.
- انتهای مهار لرزهای همواره باید به قطعه سازهای متصل باشند كه مقاومت كافی برای مقابله با بار طراحی ناشی از زلزله را داشته باشند.
ملاحظات كاهش خطر لرزهای نماهای خارجی
- هر گونه پوشش آسیب دیده یا ترك خورده باید تعمیر شود. هر گونه خرابی یا فرسودگی در لایه زیرین باید تعمیر شود.
- نمای بالای خروجیها یا مسیرهای پیاده رو، به خصوص قطعات بزرگی كه در ارتفاع بیش از ۳ متر نصب میشوند، باید برداشته شوند.
- سازه نگهبان در صورت وجود برای تحمل وزن و ضربه ناشی از برخورد اجزای سقوط كرده نما به خصوص بالای خروجیها و پیاده روها طراحی شود.
- از دسترسی عابر پیاده به مكانهایی كه احتمال افتادن اجزای سقوط كرده وجود دارد با ایجاد مانع یا منظرهای عریض جلوگیری شود.
ملاحظات كاهش خطر لرزهای نماهای دوخته شده
نماهای دوخته شده معمولاً قطعات مصالح بنایی یا سنگی هستند كه توسط اتصالات مكانیكی به سازه متصل شدهاند. قطعات و اتصالات مزبور باید طوری طراحی شوند كه قادر به تحمل تغییر شكلهای ناشی از زلزله مربوطه باشند. در غیراین صورت خطر سقوط قطعات نما وجود خواهد داشت.
الزامات و محدودیتهای قابل ذكر مربوط به استفاده از نماهای دوخته شده بیان شده است.
- این موارد شامل محدودیت ارتفاع، جابجایی نسبی (دریفت)، تغییر شكل و محدودیتهای مربوط به سرعت باد مبنا، اندازه حفرهها،حداقل ضخامت ملات و فاصله حداقل بستها هستند.
- مهارهای موجود باید به صورت دورهای كنترل شده و مهارهای زنگ زده تعویض شوند. شایان ذكر است با افزایش تعداد مهارها خطر سقوط قطعات نما كمتر میشود.
- مهارها میتوانند شامل سیمهای فلزی یا گیرههایی باشند كه از یك سو توسط بست مكانیكی به دیوار سازهای تكیه گاه متصل شده و از سوی دیگر در ملات بین ردیف پوشش (و نیرها) قرار گرفتهاند. برای مقابله با زلزله باید علاوه بر موارد فوق یك سیم افقی در ملات قرار گرفته و به مهار نیز متصل باشد.
ملاحظات كاهش خطر لرزهای نماها و دیوارههای شیشهای
خرابی در نماهای شیشهای به هر دو صورت برون صفحهای و درون صفحهای رخ می دهد. به طور خاص نماهای شیشهای در سازههای نرم با تغییر مكان نسبی قابل توجه بین طبقات آسیبپذیر هستند. همچنین پنجرههای بزرگ اطراف فروشگاهها نیز به لحاظ لرزهای آسیب پذیر هستند.
ملاحظات كاهش خطر لرزهای
طراحی نماهای شیشهای وابسته به جابه جایی نسبی (گریز) طبقه محاسبه شده ساختمان است. به طور كلی نماهای شیشهای در سیستم های سازهای سختتر، كه دارای دریفت (گریز) طبقه كمتر بوده یا در پنجرههایی كه دارای جرز با فضای خالی بیشتری هستند، عملكرد بهتری دارند.
دز صورت ارضا نشدن این معیار و در اثر تغییر مكان نسبی، خطر جدا شدن شیشه از قاب نگهدارنده و افتادن آن وجود دارد.
منظور از شیشههای ایمنی (شیشه نشكن) شیشههای بازپخت شده یا طلقی (لامینت) بوده و در مواردی استفاده از آنها الزامی است.
استفاده از شیشههای بازپخت شده به طور قابل ملاحظهای خطرپذیری لرزهای را كاهش میدهد زیرا در اثر شكستن، این شیشهها به صورت تكههای ریز بدون گوشه تیز خرد میشوند. شیشههای طلقی (لامینت) پس از شكستن در محل خود باقی میمانند و باشكستن به صورت تكه تكه در نمیآیند. شیشههای مسلح با شبكهای از سیمهای فولادی در مواردی كه شیشه تحت اثر آتش (حرارت بالا) و ضربه نیستند، كاربرد دارند. پنجرههای اطراف فروشگاهها در طبقات هم كف به دلیل اینكه سطح بزرگی را اشغال مینمایند، منجر به تشكیل طبقه نرم یا پیچش در ساختمان میشود. استفاده از شیشههای طلقی برای پنجرههای اطراف فروشگاهها باعث كاهش خطرپذیری لرزهای و افزایش امنیت در مقابل دزدی میشود.
برای جلوگیری از جداشدن قطعات كوچكتر شكسته شده از یكدیگر میتوان از لایه نازك پلاستیكی استفاده كرد. استفاده از این لایههای نازك باعث كاهش خطرپذیری لرزهای به خصوص برای موقعیت پنجرههایی كه در ارتفاع بیش ازسه متر از بالای دربهای ورودی یا در طول راهروها واقع هستند، میشود. استفاده از این لایه های نازك برای مقاوم سازی معمولاً از لحاظ اقتصادی به صرفه بوده و به دلایل دیگری نظیر افزایش امنیت یا كاهش نفوذ گرمای خورشیدی، نیز به كار میروند. اتصال لایه نازك مزبور به گوشههای قاب پیرامونی علاوه بر نگه داشتن تكههای شكسته شده در محل باعث عدم فروریزی كل قطعه شیشه میشود.
از قرار دادن تخت خواب، میز، صندلی یا مبلمان در نزدیكی پنجرههای بزرگ باید خودداری شود.
ایجاد پوشش سبز (landscaping strips) یا ایجاد محدودیت برای تردد عابر پیاده در مكانهایی كه امكان افتادن قطعات بزرگ شیشه یا دیوارهای پیرامونی بلند وجود دارد، میتواند منجر به كاهش خطرپذیری لرزهای شود.
چنانچه تغییرشكل دیوارههای شیشهای معیارهای پذیرش را برآورده نسازد، باید تغییر مكان جانبی نسبی طبقات سازه را محدود كرد یا با ارائه جزئیات ویژه، اتصال سیستم دیواره شیشهای به سازه را جدا نمود. همچنین میتوان شیشه را با شیشه كاملاً بازپخت شده یا لایهای جایگزین نمود كه هنگام خردشدن ایمنی بالایی داشته باشد یا پس از خردشدن در قاب خود باقی بماند.
ملاحظات كاهش خطر لرزهای پارتیشنهای داخلی
پارتیشنهای سنگین باید در جهت خارج از صفحه مقید شده و در جهت درون صفحه دارای اتصال آزاد باشند. این امر میتواند توسط نبشیهای فولادی متصل به دال سازهای بالا در هر سمت انجام شود. نبشیهای فولادی میتوانند پیوسته یا منقطع باشند. توجه شود كه برای عایق صدا یا عایق حرارتی بودن و … ممكن است نیاز به جزئیات خاص دیگری باشد.
در صورتی كه از پارتیشن به عنوان مهار جانبی دیگر اعضای غیرسازهای استفاده میشود، پارتیشن و مهارهای لازم باید برای بار وارده كنترل شوند.
پارتیشنهایی كه تمام ارتفاع طبقه را پوشش نمیدهند (دیوار كوتاه) باید از قاب سازهای جدا شوند، زیرا در غیر این صورت باعث تشكیل ستون كوتاه در سازه شده و باعث خرابی آن میشود.
ملاحظات كاهش خطر لرزهای پارتیشنهای داخلی سبك
پارتیشنهای سبك با ارتفاع نیمه تمام (پارتیشنهایی كه بخشی از ارتفاع طبقه را پوشش میدهند) ممكن است در اثر آسیب وارده به قاب بندی طبقهای كه به آن متصل هستند یا در اثر خرابی در جهت خارج از صفحه آسیب ببینند، مگر در حالتی كه به صورت جانبی به سقف بالا مهار شوند. همچنین خرابی این پارتیشنها علاوه بر سقوط بر سر ساكنین منجر به بستن راهروها و درهای خروجی میشود كه در مواقع اضطراری خروج ساكنین را با مشكل مواجه میسازد. هنگامیكه از این پارتیشنها به عنوان تكیه گاه پانلهای الكتریكی، قفسهها یا دیگر اعضای غیرسازهای استفاده شود، خرابی پارتیشن منجر به آسیب دیدگی عضو غیرسازهای خواهد شد. همچنین در صورتی كه دیوار به طور مناسب طراحی نشده باشند، عناصر سنگین متصل به پارتیشن سبك ممكن است باعث خرابی پارتیشن شوند.
برای ساختمانهای چند طبقه و مهندسی ساز، پارتیشن های غیر باربر باید از سیستم سازهای به منظور جلوگیری از آسیب وارده به پارتیشن جدا شوند. در نتیجه پارتیشنهای تمام ارتفاع باید در جهت خارج از صفحه مهار شده اما در جهت داخل صفحه آزادانه بتوانند بلغزند. این امر به طور معمول توسط قاببندی فلزی بخصوصی تامین میشود. باید توجه داشت عایقبندی صدا، حرارت و ضد حریق بودن باید به نحو لازم تامین شود. در دیتایل اتصال آزاد دیوارهای عمود متصل به هم باید دقت ویژه بكار گرفته شود، زیرا مهار لازم برای قید خارج از صفحه یك دیوار باعث مهار دیوار عمود بر آن در جهت درون صفحه میشود.
در ساختمانهای كوچك تر، میتوان تمامی دیوارهای تمام ارتفاع را به دیافراگم سازه ای بالای آن متصل نمود. در این صورت اگر پارتیشنها از كف تا كف دارای پوشش باشند، این پوششها میتوانند مهار جانبی اضافی برای پارتیشنها محسوب شوند. پارتیشنهای با ارتفاع نیمه تمام باید از لحاظ جانبی به سازه بالای آن مهار شوند. ممكن است در فواصل ۱/۲ تا ۲/۴ متری نیاز به مهاربند باشد.
در صورتی كه پارتیشنها به عنوان مهار جانبی برای دیگر اعضای غیرسازهای تلقی میشوند، پارتیشن و مهار جانبی گفته شده در حالات قبلی باید برای بارهای وارده كنترل شوند.
ملاحظات كاهش خطر لرزهای سقف کاذب
در زیر بالكنهای طره یا سایه بانهایی كه دچار شتاب قائم بالایی به هنگام زلزله میشوند، لازم است كه فاصله آویزهای سقف كاذب نسبت به یكدیگر كاهش یابد. باید توجه نمود كه پوشش خارجی ساختمان مانند اندود گچ و سیمان برای باد باید طراحی شوند.
گچ كاری سقفها برای ارضای الزامات مورد نیاز برای آتش و عایق نمودن در برابر صدا و یا هر دو بكار میرود. در برخی موارد باید دقت نمود كه جزئیات اجرایی پیرامونی، تأمین كننده درز انبساط باشند و اجازه حركت نسبی به دیوارها داده شود ولی محافظت در برابر آتش همچنان تأمین شده باشد.
بهره گیری از سیستمهای دارای گواهی برای جزئیات لرزهای هنگامی كه عایق بندی آتش و صوت لازم است، باید كنترل شود. این سیستمها باید دقیقاً با جزئیات آزمایش شده نصب شوند و گرنه معتبر نخواهد بود.
ارائه جزئیات لرزهای برای سقفهای كاذب با مساحت كمتر از ۱۳ مترمربع كه توسط دیوارها به صورت جانبی در سازه مهار شدهاند لازم نیست (این استثناء برای سیستمهای سقفهای كاذب آویخته سبك یا سنگین بكار میرود).
جزئیات لرزهای خاصی برای سقفهای سنگین دیگر مانند گچ، چوب و یا پانلهای فلزی یا برای سقف لایه گچی در ارتفاعهای مختلف ممكن است مورد نیاز باشد. برای این موارد، جزئیات به صورت مشابه با آن چه برای سقفهای عایق صوت استفاده میشود، بوده ولی جهت حفظ ایمنی از مهاربندی بیشتری استفاده میشود. مهاربندی لرزهای برای سقفهای سنگین آویخته به صورت معمول شامل یك میله فشاری قائم و مهارهای سیمی كششی قطری است. در برخی موارد میتوان به جای مهاربندی سیمی و میلههای فشاری از اعضای خمشی (معمولاً از فولادسرد نورد) استفاده نمود.
ملاحظات كاهش خطر لرزهای راه پله
جهت جلوگیری از باربری لرزهای پلهها، میتوان جزئیات نشیمن راه پله در محل پاگرد پله را به گونهای تغییر داد كه در یك كف، ثابت بوده و در كف دیگر دارای اتصال لغزنده باشند تا اجازه حركت موازی با جهت پله فراهم شود.
در پلههای سبك اتصالاتی با سوراخهای لوبیایی برای جداسازی پله از كفهای متصل و جلوگیری از خرابی ناشی از گریز بین طبقهای مفید هستند.
تأمین خروجیهای ایمن عاملی بسیار مهم برای ایمنی راه پلهها در برابر زلزله است. اگر نرده پلهها با مصالح ترد مانند مصالح بنایی غیرمسلح، سفال كاری مجوف و … ساخته شده باشد باید دارای درزهای اجرایی لازم بوده و یا اینكه با مصالح دیگری جایگزین شوند تا از آوار و خطرات ناشی از سقوط مصالح در پلهها جلوگیری شود. لولهها، چراغها، چراغهای اضطراری یا كانالها باید دارای مهاربند باشند تا از خطر سقوط و ایجاد آوار در پلهها جلوگیری شود.
آسانسورهای كابلی
در حال حاضر معمولاً آسانسورها به صورت كابلی دندهدار، كابلی بدون دنده، آسانسورهای بدون اتاق ماشین كه از تسمههای صاف به جای كابل فولادی استفاده میكنند، تولید میشوند. آسانسورها سیستمهای مكانیكی پیچیدهای هستند كه دارای بخشهای متحرك و اجزای الكترونیك زیادی بوده و خرابی هر كدام از آنها عملكرد تمام سیستم را مختل میكند. برقراری عملكرد عادی آسانسور بعد از زلزله برای ادامه عملكرد بخشهای مختلف و یا مثلاً در تخلیه بیماران بیمارستان ضروری است.
برای كاهش آسیبهای وارده ناشی از زلزله لازم است تمام اعضای سیستم كابلی مقید و یا به صورتی مهار شوند كه در برابر نیروهای جانبی از جهات مختلف مقاومت كرده و با جابجائیهای لرزهای مطابقت داشته باشند. سیستم بایستی طوری طراحی شود كه با جابه جایی بین طبقهای مورد انتظار در ارتفاع مسیر حركت آسانسور مطابقت لازم را داشته باشد. تمام تجهیزات مكانیكی و الكتریكی، حسگرها و ریلهای هادی مورد نیاز باید به صورت مناسبی مهار و یا مقید شوند. سایر ملاحظات لازم برای جلوگیری از آسیبهای لرزهای شامل موارد زیر است.
تمام آسانسورها بایستی توسط كارشناسان آسانسور پس از زلزله بازرسی شوند. آسانسورها بایستی دارای سوئیچ لرزهای یا اجزای ایمنی باشند كه اجازهی خاموشی حین زلزله را میدهد.
ایمنی آسانسور با استفاده از الزامات مشخص شده در آئیننامههای معتبر از قبیل ASME A17.1/CSA B44 آئیننامه ایمنی برای آسانسورها و پلههای برقی، قابل بررسی است.
یك سوئیچ لرزهای بایستی به سیستم اصلی الكتریكی متصل بوده و آسانسور تا زمانی كه بازرسی شود دارای قابلیت عملكرد در حالت سرعت كم (كمتر از ۷۵ سانتی متر بر ثانیه) باشد. در ضمن یك سنسور اضافی برای از كار انداختن آسانسور در حالتی كه شیار انتهای گاورنر از جای خود خارج شده باشد، بایستی تعبیه شود.