متره
محاسبه و اندازه گیری مقادیر مصالح مورد نیاز برای اجرای یک پروژه یا محاسبه مقادیر مصالح بکار رفته و مصرف شده در یک پروژهی اجرا شده را متره گویند. معمولاً این نوع محاسبات و تحلیلها در یک سری جدولهای خاص انجام میگیرد که جدولهای صورت وضعیت (جدول ریزه متره، خلاصه متره و …) نامیده میشود. افرادی که این نوع محاسبات را انجام میدهند، مترور نامیده میشوند.
انواع متره
با توجه به این که مصالح با چه واحدی و برای چه نیازی محاسبه میشود، انواع متره مطرح میشود که شامل موارد زیر است.
- متره بسته
- متره باز (تجزیه بها یا آنالیز بها)
متره بسته
در این روش مقادیر و اوزان مصالح را با توجه به واحدهای مورد نیاز از روی نقشهها و اسناد پیمان، محاسبه و برآورد نموده و در جدولهای مخصوص وارد میکنند. سپس مقادیر بدست آمده را در قیمتهای واحد پایه (معمولاً از فهرست بهاء واحد پایهی رشتهی مربوطه استفاده میشود) ضرب نموده تا قیمت هر آیتم بدست آید. از روی جمع جبری قیمت آیتمها، قیمت خالص پروژه حاصل میشود. اگر این قیمت در ضرایب مربوطه ضرب شود، قیمت کل پروژه بدست میآید.
در اینجا باید مشخص شود که هر عملیات را با چه واحدی باید محاسبه نمود. وقتی واحد مشخص شد، محاسبهی مقادیر کار، به توان مهندسی و تجربهی شخصی مترور بستگی دارد که بتواند به بهترین شکل محاسبات مربوطه را انجام دهد. در قیمتهای واحد پایه فهرست بهاء، هزینهی تهیهی کل مصالح، ماشین آلات، نیروی انسانی، بارگیری و حمل مصالح و لوازم مورد نیاز به هر فاصله (جز موارد مشخص شده در فهرست بهاء) تا پای کار و باراندازی و اتلاف مصالح، تهیهی آب، سوخت، تعمیر و استهلاک ماشین آلات برای اجرای صحیح و کامل کارها محاسبه شده است.
بنابراین برای محاسبهی مقادیر مصالح مصرفی در پروژه، به روش مترهی بسته، باید واحدهای مربوطه مشخص شود که بعضی از آنها به قرار زیر است.
۱.کارهایی که با متر مکعب محاسبه میشود.
- عملیات خاکبرداری ( روی سطح )، گودبرداری ( زیر سطح)، خاکریزی، بتن ریزی، خشکه چینی، شفته ریزی، آجرکاری (به ضخامت ۳۵ سانتی متر یا بیشتر ) و…
۲.کارهایی که با متر مربع اندازه گیری میشود.
- اندودهای مختلف داخلی و خارجی، کاشی کاری، عایق کاری، تیرچه بلوک، طاق ضربی، شیشه، آسفالت، نماسازی و…
۳.کارهایی که با متر طول اندازه گیری میشود.
- قرنیزها، جدول گذاری، انواع لوله کشی، نهرکشی، واتر استاپ، خط کشی و…
۴.کارهایی که با وزن محاسبه میشوند.
- مانند کلیه عملیات فلزی ، آرماتوربندی ، اجرای عملیات تزریق سیمان در تونل ها و …
۵.کارهایی که با عدد محاسبه میشود.
- مانند کلیه ی ادوات برقی ، لوازم بهداشتی ، چینی آلات ، گلدانهای چاه ، درپوشهای بتنی ، فلزی و…
۶.کارهایی که با ترکیب دو واحد محاسبه میشوند.
- مانند حمل خاک و نخاله (تن – کیلومتر).
متره باز (تجزیه بهاء یا آنالیز بهاء)
برآورد هزینه اجرا و مدت زمان لازم برای اجرای یک پروژه بدون استفاده از تجزیه بهاء امکان پذیر نیست و هر چه تجزیهی بهاء مورد استفاده از نظر مصالح و نیروی انسانی و ماشین آلات به واقعیت نزدیکتر باشد، به همان میزان، برآورد اولیه به هزینهی اجرایی پروژه نزدیکتر خواهد بود. در این روش کلیهی کارها و مقادیر محاسبه شده از روی جداول متره محاسبه و برای هر کار تجزیه ی بهای مربوطه انجام میگیرد.
برای محاسبهی آنالیز بهاء باید موارد ذیل را در نظر گرفت.
- تعیین میزان هزینه مصالح مورد نیاز
- تعیین دستمزد نیروی انسانی
- سود پیمانکار
- کرایهی ماشین آلات
- استهلاک ماشین آلات
- مدیریت
- هزینههای متفرقه
برآورد
اگر مقادیری که با توجه به واحدهای مورد نیاز در قسمت متره بدست آمده، قیمتگذاری شود، برآورد ریالی یا برآورد هزینه اجرای کار نامیده میشود. بنابراین در متره و برآورد دو هدف اصلی دنبال میشود.
- تعین مقادیر مصالح مصرفی و نیروی انسانی با توجه به نوع تخصص، تعداد آنها و هزینه ماشین آلات، با توجه به نوع، تعداد و مدت کار کرد آنها در طول پروژه.
- تعین قیمت ریالی یا ارزی پروژه که معمولاً در دو مرحله انجام میشود.
قبل از اجرای پروژه برای تعین برآورد هزینه اجرای پروژه و برآورد قیمت که بر اساس نقشههای اجرائی انجام میگیرد. در مراحل حین اجرای پروژه که معمولاً در قالب صورت وضعیت مطرح میشود، مهمترین اسناد و مدارک مورد نیاز به شرح زیر است.
- یک سری کامل نقشههایی اجرایی شامل نقشههای سازه، معماری، تاسیسات مکانیکی، تاسیسات برقی و دیتایلهای لازم
- جدولهای صورت وضعیت (متره ، خلاصه متره و …)
- قیمتهای مصالح، نیروی انسانی، نیروی ماشینی و…(در مواردی که از ردیفهای غیر پایه استفاده میشود).
- دستور کارها و صورت جلسات اجرای کار
- فهارس بهاء رشتههای مرتبط
لازم به ذکر است، چنانچه ساختمان یا تاسیساتی بر روی زمین محل اجرای پروژه وجود داشته باشد که تخریب آن قبل از اجرای پروژه الزامی باشد، نقشههای چون ساخت وضع موجود نیز برای برآورد هزینهی تخریب لازم است.
