علل لرزش در سقفهای عرشه فولادی
یکی از معایب سقفهای عرشه فولادی لرزش این نوع سقفها نسبت به سایر سقفهاست. باید گفت که چنانچه تمامی ضوابط و استانداردهای لازم برای اجرای یک سقف عرشه فولادی مطابق با آئین نامههای مبحث دهم مقررات ملی ساختمان انجام گیرد، لرزش این سقفها هم در حد نرمال و نه بیشتر از سایر سقفها است.
روشهای طراحی سقف عرشه فولادی
اصولاً دو روش کلی برای طراحی این نوع سقف وجود دارد.
- ورق فولادی به عنوان قالب ماندگار (Permanet Shuttering)
- ورق فولادی به عنوان المان کششی (Tensile Component)
ورق فولادی به عنوان قالب ماندگار
در این روش طراحی از قابلیت مقاومت کششی ورق فولادی در مقطع صرف نظر میکنند که بایستی قادر به تحمل بارهای زنده (ابزار و نفرات) موجود تا مرحله بتن ریزی، همچنین وزن بتن خیس و خشک باشد. البته پس از گیرش بتن نیازی به دکفراژ ندارد و تا پایان عمر ساختمان باقی خواهد ماند. در این حالت در واقع از عملکرد (Contribution) سازهای ورق فولادی چشم پوشی شده و سقف به عنوان یک دال بتنی مسلح در نظر گرفته میشود. این نحوه طراحی، موجب میشود مقدار آرماتور محاسباتی مقطع بیشتر شود. طراحان در این حالت، معمولاً این آرماتورهای کششی را در کف کنگره قرار داده و آنها را آرماتورهای طولی (Longitudinal Reinforcement) مینامند.
ورق عرشه به عنوان قالب ماندگار عمل میکند در واقع سقف به عنوان یک دال مسلح بتنی در نظر گرفته میشود. از لحاظ میزان لرزش هیچ تفاوتی با یک سقف دال مسلح بتنی ندارد. البته در این روش طراحی به واسطه اجرای میلگردهای بیشتر حدود ۱۲% تا ۱۵% هزینه نسبت به روش دوم افزایش مییابد.
ورق فولادی به عنوان المان کششی
در این روش ورق فولادی به عنوان المان کششی مقطع در نظر گرفته میشود و مقطع حاصله به صورت مرکب (Composite) عمل میکند. در واقع در این حالت در گیری بتن و ورق فولادی به اندازهای کافی است که در حین مقاومت در برابر لنگرها و برشهای موجود با یکدیکر عمل کرده و دچار لغزش نسبت به هم نمیشوند. طراحی با استفاده از این فرضیات، اقتصادیترین حالت این سقف را بدست میدهد چرا که موجب کاهش آرماتور محاسباتی مقطع خواهد شد. هر چند در نظر گرفتن درستی این فرضیات منوط به داشتن اطلاعات دقیق از مشخصات هندسی ورق و رفتار مشترک (Interaction) بتن و ورق فولادی است.
در این روش استفاده از ورق عرشه فولادی به عنوان المان کششی صورت گرفته است.
عوامل موثر در لرزش سقف عرشه فولادی
مشکل طراحی
دهانه تیرریزی
از مهمترین عوامل موثر در لرزش سقف، فاصله تیرریزی بین تیرهای فرعی است. اگر حداکثر دهانههای فرعی در ساختمان حدوداً ۲/۵ متر باشد، با اجرای هر نوع ورقی مشکلی در لرزش وجود نخواهد داشت. اما برای ساختمانی با فاصله تیر فرعیهای ۳/۵ متر در صورت استفاده از ورقهای نازک قطعاً لرزش وجود خواهد داشت. برای ساختمانهایی با دهانه زیاد، از ورقهای ضخیم در طراحی استفاده میکنند که مشکل لرزش را حل میکند.
ضخامت ورق عرشه
انتخاب ورق با ضخامت نادرست با توجه به فواصل تیرریزی نیز از عوامل موثر در لرزش سقف ساختمان خواهد بود.
ارتفاع عرشه
ارتفاع عرشه یا به عبارت اشتباه متداول، گام ورق، از فاکتورهایی است که با توجه به فواصل تیرریزی و ضخامت ورق، توسط محاسب، انتخاب میشود. اشتباه در این زمینه نیز لرزشهای بدنبال خواهد داشت.
مشکل در اجرا
کیفیت فرمینگ
ورقهایی که دارای عرض موثر کمتری هستند، به مراتب استعداد بیشتری برای لرزش دارد. عمده دلیل آن نیز بتن خوری کم است.
بتن ریزی
بر طبق ضوابط مبحث دهم مقررات ملی ساختمان، حداقل بتن خوری در حدود ۵ سانتیمتر است. هر چند که در عمل ۶ سانتیمتر نتیجه مطلوبتری حاصل شده، اما بتن ریزی کمتر از ۵ سانتیمتر در مقوله لرزش تاثیر گذار خواهد بود.
اجرای صحیح عرشه
فرش یکپارچه، برشکاری دقیق، مهار اتصالات عرضی ورق نیز از عوامل تاثیر گذار است.
راهکارهایی برای جلوگیری از لرزش سقف عرشه فولادی
استفاده از ورق عرشه فولادی با آج و رول فرمینگ مناسب نمونهای از یک ورق عرشه فولادی با رول فرمینگ و آجهای نامناسب است. وجود آج در تمام سطوح ورق عرشه آن هم به صورت هفتی هشتی باعث گیردار شدن بتن روی سطح لغزان ورق عرشه فولادی شده و میزان قابل توجهی از لرزش سقف را کاهش میدهد.
چند نکته قابل توجه جهت کاهش لرزش سقفهای عرشه فولادی
فاصله دهانههای تیرهای فرعی در سقف عرشه فولادی
یکی از مهمترین عوامل در کاهش لرزش سقف عرشه فولادی فواصل تیرهای فرعی است. اگر فاصله تیرهای فرعی کمتر از ۲/۴۰ متر باشد با اجرای ورق عرشه به ضخامت ۰/۸ میلیمتر هیچ لرزشی در سقف نخواهید داشت. برای فواصل بیشتر باید ضخامت ورق را افزایش داد. یعنی دهانه ۲/۴۰ تا ۲/۶۰ از ورق ۰/۹ میلیمتر و از ۲/۶۰ تا ۳/۰۰ متر از ورق ۱ میلیمتر و از ۳ تا ۳/۳۰ از ورق ۱/۲۵ میلیمتر استفاده شود. فاصله تیر فرعی بیشتر از ۳/۳۰ به هیچ عنوان توصیه نمیشود، کما اینکه دستگاههای تولید ورق رول فرمینگ توان فرم دادن ورق با ضخامت بیشتر از ۱/۲۵ میلیمتر را ندارند.
ضخامت ورق گالوانیزه سقف عرشه فولادی
انتخاب ورق با ضخامت نادرست با توجه به فواصل تیرریزی نیز از عوامل موثر در لرزش سقف ساختمان خواهد بود.
ارتفاع عرشه
ارتفاع عرشه یا بلندای گام ورق نیز تاثیر به سزایی در کاهش لرزش سقف دارد. در هر فاصله، دهانهای استفاده از ورق عرشه با بلندای گام ۷۵ میلیمتر است.
بتن ریزی
بر طبق ضوابط مبحث دهم مقررات ملی ساختمان، حداقل ضخامت بتن بر روی گام فوقانی ورق عرشه فولادی در حدود ۵ سانتیمتر است. هر چند که در عمل ۶ سانتیمتر نتیجه مطلوب تری حاصل شده است، اما بتن ریزی کمتر از ۵ سانتیمتر در افزایش لرزش سقف موثر است.
اجرای صحیح عرشه
فیکس کردن ورق با میخ و چاشنی انفجاری، در فواصل مناسب (برای هر متر مربع حداقل از ۲ عدد میخ و چاشنی انفجاری استفاده شود) و استفاده از پیچهای خودکار در محلهای مورد نیاز، نیز در کاهش لرزش سقف کمک میکند.