نشریه شماره ۲۸۰
راه ساخته شده و تحت بهره‌برداری با گذشت زمان و با توجه به شرایط جوی و طبیعی، حجم آمد و شد، بار محوری وارده و مشخصات فنی اجرایی اولیه، به تدریج فرسوده و خرابی‌هایی در آن پدید می‌آید. بنابراین ضرورت دارد با آغاز بهره‌برداری از هر راهی عملیات نگهداری نیز به صورت مستمر در تمام مدت عمر آن به انجام رسد تا ضمن افزایش عمر راه، از متلاشی شدن راه جلوگیری شود. مشخصات و نحوه نگهداری راه‌ها چه از لحاظ کمیت و چه از لحاظ کیفیت با عملیات احداث اولیه راه متفاوت است که نشریه شماره ۲۸۰ در این راستا تهیه وتدوین شده است.
عملیات نگهداری جسم راه
جسم راه از توده فشرده خاک و مصالح سنگی دانه بندی شده و با مشخصات فنی معین تشکیل شده است. نفوذ آب در چنین سازه‌ای، منشا بیشترین آسیب‌ها بوده و با تغییر در مشخصات فیزیکی و استحکام سازه همراه است. به همین دلیل محور اصلی عملیات پیشگیرانه نگهداری جسم راه ممانعت از نفوذ آب است و عملیات مرمتی نیز عمدتاً شامل ترمیم آب شستگی‌ها و اصلاح نشست‌ها و شکستگی‌ها، پروفیله کردن همراه با تحکیم و تثبیت است. عملیات ممانعت از نفوذ آب از طریق رویه راه در بخش مربوط به رویه راه آمده است.
عملیات خاکی در نگهداری و مرمت جسم راه در راهداری شامل مجموعه کارهایی است که جهت ترمیم راه‌های در حال بهره‌برداری یا تمیز کردن حریم راه با برداشت و جابه‌جایی و ریختن مجدد مصالح مناسب در محدوده یا جسم راه انجام می‌شود.
عملیات نگهداری ابنیه فنی
ابنیه فنی از پرهزینه‌ترین عناصر راه‌هاست که اختلال و خرابی آنها محور را از سرویس‌دهی بازداشته یا حداقل بر عبور و مرور روان و سریع راه تاثیر می‌گذارد. لذا نگهداری آنها حائز اهمیت است. در نشریه شماره ۲۸۰ فعالیت‌های چهارگانه (اجرا، مرمت، پاکسازی و بازرسی) برای ابنیه فنی تشریح خواهد شد.
پس از آشنایی با ابنیه فنی در نشریه شماره ۲۸۰ به بررسی فراگیرترین مقوله خرابی (منجمله پل‌ها) یعنی خوردگی در بتن و فولاد و راه‌های مقابله با آن و شایع ترین آثار خوردگی در بتن یعنی ترک در سازه‌های بتنی و ساری مظاهر خوردگی می‌پردازیم.
حفاظت سازه‌ها در برابر خوردگی
جهت محافظت سازه‌ها در برابر خوردگی راه‌های مختلفی وجود دارد که پس از انجام مطالعات کافی و کسب اطلاعات محیطی و سازه‌ای یک یا ترکیبی از چند روش انتخاب شده و اجرا می‌شود. اصولاً در صورتی که سازه‌های بتنی با نفوذپذیری کم که تابعی از دانه بندی مصالح و پیوستگی آن، وجود پوشش کافی روی آرماتورها، میزان آب و سیمان، حمل و نحوه بتن ریزی و عمل آوری بتن دارد، احداث شوند و سازه‌های فلزی نیز خوب پوشش شوند و محیط در مرتبه بالای خوردگی نباشد، مشکل خوردگی جدی نیست.
نگهداری رویه راه
به سطح صاف، هموار و ایمن جاده‌ها که در برابر عبور بار چرخ‌های وسایل نقلیه در شرایط جوی مقاومت می‌کند، رویه راه گفته می‌شود. تقسیم بندی رویه‌ها از جهات گوناگونی امکان پذیر است از مهمترین آنها یکی نحوه انتقال بارها و دیگری مصالح تشکیل دهنده آن است.
رویه‌ها از لحاظ نحوه انتقال بار به دو دسته کلی تقسیم بندی می‌شوند.
رویههای انعطاف‌پذیر
به رویه‌هایی که بار وارده را در سطخ کوچکی از خاک بستر توزیع می‌کند و تغییر شکل کلی آنها، بعد از جابه‌جاشدن باز به حالت اولیه برمی‌گردد، رویه انعطاف‌پذیر گفته می‌شود. برای آنالیز تنش‌ها و کرنش‌ها در این نوع رویه از تئوری لایه‌ای برمیستر استفاده می‌شود. رویههای شنی و آسفالتی جز این دسته هستند.
رویههای صلب
به رویههای گفته می‌شود که لایه رویه در آن دارای مقاومت خمشی زیادی است و بار وارده به آن در سطح وسیعی توزیع می‌شود. برای تحلیل تنش‌های رویههای صلب از تئوری صفحات و پوسته‌ها اسفاده می‌شود که بخشی از تئوری لایه‌ها است. در این روش رویه صلب به صورت دال بتنی صفحه‌ای با ضخامت متوسط در نظر گرفته می‌شود که قبل از و بعد از خمش مساوی باقی می‌ماند. چنانچه بار وارده در وسط دال قرار گیرد، هم تئوری لایه‌های برمیستر و هم تئوری صفحات می‌تواند به کار رود و اگر بار در نزدیکی لبه دال باشد،تنها استفاده از تئوری صفحات امکان پذیر است.
از لحاظ مصالح تشکیل دهنده رویه دارای تقسیم بندی زیر است.
- رویههای آسفالت گرم(انعطاف‌پذیر)
- رویههای آسفالت سرد(انعطاف‌پذیر)
- رویههای بتنی و مرکب (صلب)
- رویههای شنی (انعطاف‌پذیر)
پاکسازی
پاکسازی در رویه راه دارای دو بخش است. نخست پاکسازی رویه از دیدگاه برطرف کردن هر شی یا پدیده‌ای در رویه که موجب اخلال در ایمنی ترافیک شود، و آنگاه پاکسازی رویه با مفهوم حفاظت رویه از آسیب عوامل جوی و محیطی و پیشگیری از خرابی آن.
بازرسی
چگونگی بازرسی‌های دوره‌ای و تناوب آنها برای رویههای آسفالتی با توجه به عوامل متعددی قابل تعریف است که یکسان سازی آنها برای راه‌ها با شرایط بسایر متفاوت از دقت آن خواهد کاست. این عوامل برخی به ساختار رویه ارتباط دارد و برخی دیگر ناشی از شرایط اقلیمی و طبیعی است. نوع و ضخامت رویه، عمر رویه آسفالتی، نوع و میزان ترافیک و همچنین فصل و دمای محیط، شرایط آب و هوایی، توپوگرافی منطقه از عوامل تاثرگذار در تناوب بازرسی‌ها هستند.
خرابی‌های رویه و شانه‌های راه
برای اندازه‌گیری خرابی‌های رویه راه ابتدا بایستی انواع خرابی‌ها را شناسایی و طبقه بندی نموده و سپس استانداردهای اندازه‌گیری را تعریف نماییم. به این ترتیب می‌توانیم با کمیت و اعدا به صورت قابل مقایسه‌ای در مورد خرابی راه‌ها اظهار نظر کنیم.
خطوط ترافیکی
خطوط ترافیکی به عنوان علائم افقی راه، از مهمترین ابزارهای ایمنی راه‌ها و محسوب می‌شوند. این شیوه پیامن رسانی از آن جا که همواره در معرض دید رانندگان قرار داشته در تمام طول مسیر بی‌وقفه حضور دارند و می‌تواند با نمادهای ساده مفاهیم هدایت و تنظیم جریان ترافیکی را انتقال دهد، دارای اهمیت ویژه‌ای است. ستردگی استفاده از این روش به حدی است که خط کشی به عنوان نماد اصلی راه شناخته شده است. مجموعه پیام‌هایی که با این شیوه انتقال می‌یابد علاوه بر اهمیت و داشتن نقشی تعیین کننده در هدایت جریان ترافیک متعدد نیز است.
محوریابی راه‌ها
محوریابی یک از حساس‌ترین مراحل اجرای خط کشی در راه‌ها است. که باید با دقت کامل انجام شود. دقت در این کار از تقسیم نامناسب عرض راه جلوگیری کرده و در منظم بودن خطوط پشت سر هم که راهنمای چشم راننده است، موثر است. نامنظمی خط وسط در خستگی چشم راننده که با سرعت حرکت می‌کند تاثیر به سزایی دارد. در راه‌های جدید ساخته شده یا تازه آسفالت شده، به وسیله دوربین‌ها و وسایل نقشه برداری، راه را محوریابی می‌کنند ولی در صورتی که دوربین و وسایل نقشه برداری در دسترس نباشد می‌توان در طول راه به وسیله دو نفر در هر ده قدم عرض راه را توسط متر اندازه گیری نمود و نفر سوم در وسط راه نصف عرض راه ار علامت گذاری نماید. در شرایطی که عرض راه ثابت باشد، می‌توان از یک طناب به اندزاه عرض راه استفاده نمود که در وسط آن گرهی زده شده و در هر ده قدم محل گره علامت گذاری شود.
نرده‌های حفاظتی راه‌ها
نرده‌های حفاظتی راه‌ها از تجهیزات و علائم ایمنی راه‌ها هستند که به منظور کاهش خسارات در صورت بروز سوانح تعبیه می‌شوند. نقش هشدار دهنگی آنها بیشتر آشکار نمودن مسیر و حریم‌های ایمن عبور است. در طراحی و ساخت و مصالح انتخابی آنها حتی الامکان سعی شده که ضمن حفظ وسیله نقلیه و بازگرداندن آن به مسیر اولیه، خسارات وارده را به حداقل کاهش دهند. در بسیاری موارد نرده‌های حفاظتی نیز نقش تفکیک و هدایت ترافیک را نیز عهده‌دار هستند.
فهرست مطالب نشریه شماره ۲۸۰
نشریه شماره ۲۸۰ دارای دوازده فصل مستقل است. هشت فصل آن علاوه بر ارائه تعاریف، استانداردها و تشریح تئوری، به نحوه انجام فعالیت‌های اجرایی مرتبط نیز پرداخته است. به همین لحاظ در این هشت فصل برای دسترسی آسان تر و سریع تر به موارد خواسته شده از کدبندی متفاوتی استفاده شده است.
عملیات نگهداری راه
نگهداری ابنیه فنی
نگهداری رویه راه
نگهداری تجیهزات و علائم ایمنی راه
عملیات نگهداری زمستانی راه‌ها
مدیریت و نگهداری حریم راه
نگهداری ویژه و اضطراری
اصلاح و بهبود وضعیت هندسی راه
مدیریت آمار و اطلاعات
مستندسازی
اماکن و تاسیسات اختصاصی و عمومی راه‌ها
بهسازی و بازسازی و احیا راه
جستجوی نشریه‌ها و معیارهای فنی
