سقف‌های شیبدار
سقف‌های شیبدار معمولاً برای دهانه‌های بزرگ به کار می‌روند و مصالحی که برای پوشش این سقف‌ها به کار گرفته می‌شوند، باید در مقابل عوامل جوی از پایایی لازم برخوردار باشند، سازه سقف‌های شیبدار معمولاً به صورت خرپای فلزی یا چوبی است.
گستره و دامنه کاربرد پوشش سقف‌های شیبدار
در ساختمان‌های صنعتی، آشیانه هواپیما، انبارهای بزرگ و سایر ابنیه مشابه که معمولاً دهانه بین ستون‌ها و دیوارها از حد معمول بیشتر است، به منظور احتراز از کاربرد تیرهای بتنی و آهنی سنگین، از سقف‌های شیبدار استفاده می‌کنند. علاوه بر موارد فوق در مواقعی که سقف ساختمان مورد استفاده طبقات بعدی قرار نمی‌گیرد، ممکن است به دلایل گوناگون از این نوع سقف استفاده شود.در مناطق سردسیر و کنار دریا که نزول برف و باران زیاد است، اجرای این سقف باعث میشود که برف و باران به راحتی از لوله ناو‌دان یا لبه سقف به خارج ریخته و احتیاج به برف روبی نداشته باشند. سقف‌های شیبدار در مقایسه با سقف‌های مسطح به مواظبت کمتری احتیاج دارند و اجرای آنها از لحاظ اقتصادی مقرون به صرفه است. علاوه بر اینها در برخی از نقاط ممکن است ورق‌های پوششی به عنوان عایق رطوبت روی سقف‌های شیبدار بتنی یا طاق ضربی قرار گیرند. در مورد اخیر بیشتر از ورق‌های آزبست و سیمان استفاده میشود.
طبقه‌بندی سقف‌های شیبدار و پوشش آنها
تقسیم‌بندی سقف‌های شیبدار از لحاظ سازه سقف، طرق شیب بندی و نوع پوشش روی خرپا به شرح زیر است.
طبقه‌بندی با توجه به جنس مصالح سازه سقف
پوشش‌های شیبدار معمولاً روی خرپاهای فلزی یا چوبی قرار میگیرند، علاوه بر خرپا در برخی از موارد ممکن است این پوشش‌ها روی سقف‌های بتنی شیبدار یا طاق ضربی نیز قرار گیرند.
طبقه‌بندی با توجه به شیب بندی سقف
این پوشش‌ها میتوانند با شیب یک‌طرفه، دو طرفه یا به صورت دندانه اره باشند که نوع اخیر بیشتر در کارخانجات و برای استفاده از نور کاربرد دارد. انواع دیگری نیز وجود دارد که کمتر متداول بوده و از ذکر آنها خودداری میشود.
طبقه بندی از لحاظ جنس پوشش
به طور کلی پوشش‌های شیبدار میتوانند از انواع مصالح که اهم آنها به شرح زیر است، تشکیل شده باشند.
- پوشش‌های پنبه کوهی و سیمان شامل ورق‌های موجدار، آردواز و توسکانا
- ورق‌های آلومینیوم یا موج سینوسی یا ذوزنقهای
- مهمترین ورق‌های فولادی شامل، ورق‌های فولادی گالوانیزه با موج ریز یا درشت سینوسی و ذوزنقهای، ورق‌های فولادی گالوانیزه صاف، ورق‌های فولادی یا پوشش پلاستیک، ورق‌های تهیه شده با لعاب پخته، ورق‌های رنگ شده از قبیل ورق‌های موجدار با عایق‌های حرارتی، رطوبتی و بخاربندورق‌هایی که از آمیختن قیر و پنبه کوهی تهیه می‌شوند.
- انواع پوشش‌های چوبی
- پوشش‌های سفالی
- پوشش با ورق‌های پلاستیکی شفاف
سازه سقف‌های شیبدار
پوشش‌های شیبدار معمولاً روی خرپا قرار میگیرند و خرپا می‌تواند فلزی یا چوبی باشد. علاوه بر آن در برخی از موارد این پوشش‌ها روی سقف‌های بتنی یا طاق ضربی نیز قرار میگیرند. جزئیات اجرایی سقف‌های شیبدار به شرح زیر است.
خرپای فلزی
خرپای فلزی پس از ساخت، باید به نحو مناسبی رنگ آمیزی شود، همچنین باید دقت نمود که بال بالایی لایه‌های فلزی در یک شیب و در یک صفحه فرضی قرار گیرند. فاصله لایه‌ها، باید متناسب با ابعاد ورق‌ها انتخاب شود. در سقف‌های با خرپای فلزی، باید خرپاها حداقل در یک طرف کاملاً به کلاف بتن آرمه بسته شوند، برای این کار باید قبلاً پیچ‌های لازم برای اتصال در داخل کلاف بتنی قرار داده شود.
خرپای چوبی
چوب مورد مصرف در خرپاهای چوبی، باید حداکثر ( ۱۹ %) رطوبت داشته باشد. اعضای مختلف خرپای چوبی در تمام نقاط اتصال باید با پیچ و مهره و یا اسکوپ‌های فولادی محکم به یکدیگر بسته شوند (میخ نمودن ساده این اضلاع به یکدیگر کافی نیست). تمامی سطوحی که با مصالح بنایی تماس دارند، باید برای محافظت در مقابل رطوبت با قیر، قطران یا مواد مناسب دیگری که مورد تصویب دستگاه نظارت باشد، اندود شوند. در محل تماس خرپای چوبی با مصالح بنایی یا بتن در تکیه گا‌ه‌ها باید یک لایه مقوای قیراندود، نئوپرین و یا مصالح مشابه آن قرار داده شود. باید امکان تهویه خرپاهای چوبی فراهم باشد تا از پیدایش قارچ و سایر آفات چوب جلوگیری شود. جفت کردن قطعات مختلف خرپا، باید با اصول فنی صورت گیرد. میخ‌های لاپه باید از تمام ضخامت لاپه گذشته و به مقدار لازم در عضو فوقانی خرپا فرو روند.
طاق ضربی
چنانچه سازه سقف شیبدار، طاق ضربی باشد و دستور خاصی به منظور آماده نمودن سطح سقف برای پوشش شیبدار صادر نشده باشد، می‌توان به ترتیب زیر عمل کرد، ابتدا قطعات کوچک واسطه از قبیل ناودانی، تیرآهن و قوطی را آماده کرده و روی تیرآهن‌های سقف ضربی جوش می‌دهند و سپس پرلین‌ها را روی قطعات پروفیل یاد شده، قرار داده و پوشش را اجرا می‌نمایند.
سقف‌های بتن آرمه شیبدار
اگر سازه سقف شیبدار، بتن آرمه باشد، معمولاً در موقع بتن ریزی گو‌ه‌های چوبی به شکل هرم ناقص در نقاط معینی در دال سقف قرار می‌دهند تا بعداً بتوان پروفیل‌های آهنی را به گو‌ه‌های مربوط، متصل و پوشش شیبدار را اجرا نمود. چنانچه گو‌ه‌های مورد نظر نصب نشده یا تدابیر دیگری که بتوان نسبت به نصب پروفیل‌ها اقدام نمود، به عمل نیامده باشد و بخواهند با به کار بردن چکش فشنگی و صفحه فلزی رابط، پروفیل‌های آهنی را نصب نمایند، باید نحوه عمل و نوع فشنگ مورد استفاده به تصویب دستگاه نظارت برسد.
پوشش سقف‌های شیبدار با ورق‌های سیمان پنبه نسوز
پوشش با ورق‌های موجدار
ورق‌های موجدار طوری روی هم قرار میگیرند که در جهت موج و در راستای عمود بر آن همپوشانی لازم را داشته باشند، بنابراین، این ورق‌ها دو نوع همپوشانی دارند، همپوشانی در جهت موج و همپوشانی در راستای عمود بر موج.
پوشش با ورق‌های آردواز
ورقه‌های آردواز معمولاً به دو اندازه ۶۰×۳۰ و ۳۰×۲۰سانتیمتر ، تولید و به کار برده می‌شوند. در نصب این ورق‌ها رعایت نکات زیر ضروری است.
- زیرسازی
- همپوشانی
- شیب سقف‌های دارای پوشش آردواز
پوشش سقف‌های شیبدار با ورق‌های آلومینیوم
ورق‌های آلومینیوم ممکن است دارای موج سینوسی یا ذوزنقهای باشند، میزان همپوشانی آنها در جهت موج و در مورد ورق‌های سینوسی، ۱/۵ موج و در ورق‌های ذوزنقهای یک موج است. در جهت عمود بر موج نیز مقدار همپوشانی بسته به شیب سقف ، ۱۵ تا ۲۰ سانتیمتر است. این ورق‌ها را باید با توجه به نقشه‌های اجرایی و یا توصیه‌های کارخانه سازنده و با به کارگیری اتصالات مناسب نصب نمود. قطر سوراخ عبور گیره، باید اندکی بزرگتر از قطر گیره باشد تا از لحاظ انبساط و انقباض مشکلی پیش نیاید . گیره‌ها باید در رأس موج‌ها بسته شوند.
پوشش سقف‌های شیبدار با ورق‌های فولادی گالوانیزه
متداول‌ترین ورق‌های فولادی گالوانیزه ورق‌های موجدار و ورق‌های صاف (بدون مو ج) است. این ورق‌ها را اصطلاحاً آهن سفید نیز می‌نامند.
پوشش با ورق‌های موجدار
ورق‌های موجدار گالوانیزه را مستقیماً نباید در روی پرلین‌ها قرار داد، اگر در نقشه‌های اجرایی برای سقف عایق حرارتی و یا قشر میانی دیگری پیش بینی نشده باشد، در این صورت باید بین ورق و پرلین در محل گیره‌ها واشر سربی و یا نئوپرین قرار داد. ورق‌های یاد شده طوری روی هم قرار میگیرند که در جهت موج و راستای عمود بر آن، همپوشانی لازم را داشته باشند. بنابراین، این ورق‌ها نیز مانند ورق‌های آزبست و سیمان موجدار، دارای دو نوع همپوشانی هستند، همپوشانی در جهت موج و همپوشانی در جهت عمود بر موج.
پوشش با ورق‌های صاف گالوانیزه
این ورق‌ها معمولاً روی خرپاهای چوبی نصب می‌شوند. ورق‌ها را باید با میخ روی خرپای چوبی کوبید و در محل میخ‌ها با خمیر آب بند از نفوذ آب جلوگیری به عمل آورد. فاصله میخ‌ها باید حداکثر ۴۰ سانتیمتر باشد. ورق‌های صاف را در امتداد لاپه‌ها، ۴ پیچه و در امتداد عمود بر آن (در امتداد شیب) به صورت دو پیچه به یکدیگر متصل می‌کنند.
پوشش سقف‌های شیبدار با قطعات سفالی
شیب این سقف‌ها معمولاً حدود ( ۴۵%) است. سفال‌ها میتوانند لعابدار یا بدون لعاب باشند. سفال بدون لعاب برای مناطق بارانی مصرف میشود، ولی در مناطق برفی سفال باید لعاب داشته باشد، زیرا در این مناطق سفال بدون لعاب در اثر جذب رطوبت هنگام سرد شدن هوا یخ زده و ترک می‌خورد. سفال‌ها دارای اشکال گوناگون هستند، زیرسازی این سقف‌ها شبیه سقف‌های آردواز است، ولی از آنجا که وزن سفال‌ها از آردواز بیشتر است، فاصله چهارتراش‌های فرعی را که اصطلاحاً به آنها ترکه می‌گویند، باید در هر مورد محاسبه نمود. سفال‌ها به اشکال گوناگون ساخته می‌شوند و معروف‌ترین آنها سفال نیم دایره (سنتی ایران) و سفال مکانیکی است که هر کدام مطابق نقشه‌های اجرایی نشریه شماره ۵۵ و نشریه شماره ۳۲۵ نصب می‌شوند.
پوشش سقف‌های شیبدار با ورق‌های پلاستیکی شفاف
در مورد نصب این ورق‌ها رعایت نکات زیر ضروری است.
- فاصله لاپه‌ها معمولاً بین ۵۵ تا ۶۵ سانتیمتر است، مگر اینکه دستگاه نظارت با توجه به ضخامت و خواص مکانیکی ورق‌ها این فاصله را کم یا زیاد نماید.
- طول همپوشانی در جهت شیب بین ۱۰ تا ۱۸ و معمولاً برابر ۱۵ سانتیمتر است.
- میزان همپوشانی در جهت موج بین یک یا دو موج متغیر است، به این معنی که هر قدر طول سراشیبی کمتر و شیب بیشتر باشد، طول همپوشانی کمتر خواهد بود.
- ورق‌ها را می‌توان با اره آه نبر یا اره چوب بری برید، ولی برای قطع ورق‌های منحنی بهتر است از اره مویی (اره کمان) استفاده نمود.
- نصب این ورق‌ها با استفاده از پیچ خودکار (در مورد زیرسازی آهنی ) یا زدن میخ (در مورد زیرسازی چوبی ) انجام می‌گیرد، به هر حال در هر مورد باید در زیر سرپیچ یا میخ از واشر مناسب استفاده شود.
- برای سوراخ کردن ورق‌ها می‌توان از مته دستی یا برقی استفاده نمود، ولی قطر سوراخ‌ها باید اندکی بزرگتر از قطر میخ یا پیچ باشد تا قابلیت جابه جایی در انبساط و انقباض، هنگام تغییر درجه حرارت هوا وجود داشته باشد.
