نشریه شماره ۶۶۸

سیل همواره یکی از بلایاي طبیعی شمرده شده که آثار مخرب، خسارات جانی و مالی گسـترده از خـود بـه جـا می‌گذارد. مستندسازي این واقعه در قالب تهیه نشریه شماره ۶۶۸ (گزارش فنی سیلاب)، یکی از اقدامات مهـم بـراي آمـادگی در مقابـل سیل و کاهش و جبران خسارات است.

پدیده سیل یکی از رویدادهاي جدي آب و هوایی و از جدي‌ترین بلایاي طبیعی که همواره جوامع بشري را مورد تهدید قرار می‌دهد. با اینکه قسمت اعظم کشور ایران در ردیف مناطق خشک و نیمه خشک قـرار دارد‌، امـا همـواره در معـرض خطرات سیل نیز بوده است. جمع آوري به موقع و صحیح اطلاعات سیل، ابزار موثري در تجزیه و تحلیل سـیل است.

اهداف نشریه شماره ۶۶۸

هدف نشریه شماره ۶۶۸، همسان‌سازي گزارش‌هاي فنی سیلاب، چـه از نظـر محتـوا و چـه از نظـر شـکل ارائـه اطلاعات، پس از وقوع سیل در سطح کشور است.

دامنه کاربرد نشریه شماره ۶۶۸

نشریه شماره ۶۶۸ براي تمامی سـیلاب‌هـا‌ي رخ داده در سـطح کشـور‌، کـاربرد دارد. کـاربران آن بـه طـور معمـول، شرکت‌هاي آب منطقه‌اي استان‌ها و در صورت درخواست مسئولین وزارت نیرو، واحدهاي ستادي وزارت نیرو هستند.

بازه زمانی تهیه گزارش فنی سیل

نشریه شماره ۶۶۸ براي تهیه و تدوین گزارش فنی سیل در سه بازه زمانی مختلف پـس از سـیل، شـامل بـازه زمـانی آنی، کوتاه مدت و میان مدت تدوین شده است. تعاریف هر یک به شرح زیر است.

گزارش آنی (خبررسانی)

این گزارش، اولین گزارش پس از وقوع سیلاب که حداکثر تا ۲۴ ساعت پس از وقـوع سـیل تهیـه مـی‌شـود. هدف آن خبر رسانی در مورد خصوصیات کلی سیل و خسارات جانی احتمالی به مدیران و کارشناسان ارشد وزارت نیـرو و متولی سیلاب در کشور است.

گزارش کوتاه مدت (مقدماتی)

این گزارش حداکثر یک هفته پس از وقوع سیل با هدف اطلاع رسانی کاملتر در مـورد ویژگـی‌هـاي سـیل، خسـارات وارده، اقدامات صورت گرفته و راهکارهاي کلی کاهش و جبران خسارت سیل تهیه می‌شود.

گزارش میان مدت (تکمیلی)

گزارش میان مدت طی ۳ تا ۸ ماه پس از وقوع سیل تهیه می‌شود و جامع ترین گزارش فنی سـیل است. اهـداف اصلی از تهیه این گزارش برنامه ریزي‌هاي آتی، تعیین مطالعات مورد نیاز، اقدامات پیشـگیرانه و ارزیـابی اقـدامات صـورت گرفته و مستندسازي کامل سیلاب رخ داده است.

ملاحظات کاربرد نشریه شماره ۶۶۸

دستورالعمل تهیه گزارش فنی سیلاب تمامی سیلاب‌هاي رودخانه‌اي در سطح کشور را در بر می‌گیرد. این نشریه با توجه به وظایف و مسئولیت‌هاي وزارت نیرو و شرکت‌هاي آب منطقه‌اي مرتبط با سیلاب با همکاری سازمان مدیریت و برنامه ریزی کشور تنظیم شده است.

تهیـه گـزارش فنـی سیلاب مستلزم تهیه اطلاعات قبل، حین و بعد از وقوع سیلاب است، بنابراین شرکت‌هاي آب منطقه‌اي بایـد سـاز و کـار مورد نیاز را پیش‌بینی و تامین نمایند. برخـی از اطلاعـات مـورد نیـاز گـزارش‌هـا ماننـد وضـعیت رودخانه در شرایط عادي و سوابق سیلاب‌هاي منطقه، قبل از وقـوع سـیل مـی‌توانـد تـامین شـود. لـذا ضـروري اسـت مسئولین شرکت‌هاي آب منطقه‌اي تدابیر لازم را در مدت زمان کافی پیش از وقوع سیلاب، براي تهیـه ایـن اطلاعـات در نظر داشته باشند.

نوع سیلاب

جریان سیل به طور عمده ناشی از رواناب سطحی حاصل از بارش و حوضه آبریـز اسـت. در ایـن میان تاثیر پوشش گیاهی، کاربري اراضی و خاك حوضـه در کـاهش یـا افـزایش جریـان سـیل قـرار مـی‌گیـرد‌. در یـک طبقه‌بندي کلی می‌توان سیلاب‌هاي رخداده در کشور را به دسته‌هاي زیر تقسیم‌بندي نمود.

سیل ناگهانی
سیل رودخانه‌اي
سیل دریایی
سیل ناشی از ذوب برف
سیل گلی و واریزه‌اي

پل‌ها و سازه‌های تقاطعی

طراحی و اجراي نامناسب انواع سازه‌هاي تقاطعی بر روي رودخانه، در هنگام وقوع سیل ممکـن اسـت موجـب کـاهش ظرفیت انتقال جریان سیل به پایین دست یا انسداد مسیر با تجمع رسوبات و مواد واریزه‌اي شود. ضـمن ایـن کـه ممکـن است با تخریب آنها در جریان سیل، موج سیل به صورت ناگهانی با حجم و سرعت قابل توجه، خسارات فراوانی را در مسـیر خود ایجاد کند.

خسارات محسوس سیلاب (مستقیم و غیرمستقیم)

خسارات مستقیم خساراتی هستند که در زمان وقوع سیلاب مستقیماً در اثر سیل گرفتگی ایجاد می‌شـوند. این نوع خسارات شـامل خسارات وارد بر زیرساخت‌هاي عمومی و اموال شخصی هستند. میزان خسارات سیل را می‌توان با توجه به زمان (ماه و فصـل) وقوع سیلاب، و عمق و سرعت سیلاب، گستره و دوام آب‌گرفتگی منطقه، توسط کارشناس مربوط تعیین کرد.

فهرست مطالب نشریه شماره ۶۶۸

نشریه شماره ۶۶۸ حاوي نکات فنی و توضیحات لازم در تهیه و ارائه گزارش فنی سیلاب مربوط به تمامی سرفصل‌هـا و عناوین اطلاعاتی ذکر شده، است. در این نشریه سرفصل‌ها و عناوین اطلاعاتی با ذکر عنوان مطابق جدول تشریح شده‌اند. محتواي سرفصل‌ها و عناوین اطلاعاتی گزارش فنی سیلاب در مقدمه گزارش، تهیه کننده گزارش، هدف از تهیه گزارش، موقعیت جغرافیایی وقوع سـیل، محـدوده زمـانی وقـوع سیل، علل اصلی وقوع سیل، خسارات سیل و سوابق کلی وقوع سیل در منطقه معرفی می‌شود.