نشریه شماره ۶۰۶
نشریه شماره ۶۰۶ راهنمایی برای ارزیابی و بهسازی لرزه‌ای سامانه های گازرسانی در کشور است. امروزه و در جوامع مدرن، سامانه‌های گاز رسانی، انرژی مورد نیاز برای حمل و نقل و تولید برق را تامین می‌کند. در تولید کالاهای مورد نیاز و ارائه سرویس‌های ضروری از قبیل تامین گرمای مورد نیاز نیز این سامانه‌ها نقش مهمی دارند. در سایر موارد نیازمند انرژی برای حفظ زندگی در سطح مطلوب، این سامانه‌ها مورد استفاده فراوان قرار می‌گیرند.
زلزله از جمله خطرات طبیعی است که می‌تواند به این سامانه‌ها آسیب رسانده و باعث قطع جریان گاز و ایجاد حوادث ثانویه مانند انفجار، آتش‌سوزی و مسمومیت شود. اگر آگاهی کافی از میزان آسیب پذیری و نحوه انجام بهسازی لرزه‌ای وجود نداشته باشد، عواقب و خسارات ناشی از زلزله افزایش می‌یابد که نهایتاً منجر به ناتوانایی در مهار مناسب شرایط اضطراری شده و باعث بروز شرایط بحرانی می‌شود.
اهداف نشریه شماره ۶۰۶
هدف از ارزیابی آسیب پذیری و بهسازی لرزه‌ای سامانه گاز شهری، آگاهی از ایمنی و میزان قابلیت اطمینان لرزه‌ای و کاهش عواقب ناشی از اثر زلزله بر این سامانه و مولفه‌های آن است.
حفظ یکپارچگی و تداوم عملکرد ایمن سامانه گاز شهری از طریق بهسازی لرزه‌ای، باعث اطمینان از عدم تحمیل ریسک غیر قابل پذیرش برای جان و دارایی افراد و محیط زیست است.
ارزیابی آسیب پذیری و بهسازی لرزه‌ای در برگیرنده تمام فعالیت‌های شناخت کمبودها، خسارات احتمالی و عواقب آن‌ها است. این ارزیابی شامل اقدامات کاهش، حذف و درمان بخشی در حد معقول نیز می‌شود. در کل اهداف اصلی تهیه این راهنما به شرح زیر است.
- تعریف و تعیین الزامات کلی ارزیابی آسیب پذیری لرزه‌ای سامانه گاز رسانی موجود. این الزامات به صورت یکنواخت و هماهنگ در سراسر کشور مورد استفاده قرار گیرد.
- معرفی راهکارهای بهسازی لرزه‌ای مولفه‌های سامانه گاز رسانی و مدیریت کاهش خطر.
دامنه کاربرد نشریه شماره ۶۰۶
مطالب نشریه شماره ۶۰۶ برای کلیه مولفه‌های شریان حیاتی گاز در بخش‌های تولید، خطوط انتقال و توزیع شهری در ظرفیت‌ها و اندازه‌های مختلف قابل استفاده است.
محتویات این نشریه زمینه ارتقای سطح دانش مهندسی در بحث ایمنی لرزه‌ای را فراهم می‌آورد، والی مسئولیت تفسیر صحیح و به کار بردن مفاد این راهنما به عهده کاربر است.
مفاد این راهنما در طول زمان مورد بررسی و بازنگری قرار می‌گیرد و استفاده کنندگان باید آخرین نسخه به روز شده آن را به کار گیرند.
ارزیابی ایمنی در برابر سایر عوامل طبیعی و غیر طبیعی و ملاحظات مربوط به آن‌ها در چارچوب این راهنما نبوده و در صورت نیاز می‌باید به صورت تکمیلی بررسی شوند.
الزامات نشریه شماره ۶۰۶ برای تاسیسات دائم و موقت یکسان است.
مولفه‌های هدف در نشریه شماره ۶۰۶
مولفه‌های هدف در این راهنما به دو قسمت اساسی تقسیم می‌شوند.
- مولفه‌های ایستگاهی شامل ساختمان‌ها، سازه‌های غیر ساختمانی، تجهیزات و اجزای غیر سازه‌ای در پالایشگاه‌ها و ایستگاه‌های تنظیم فشار.
- مولفه‌های خطی (خطوط لوله انتقال گاز) و شبکه‌ای (توزیع گاز)
مولفه‌های ایستگاهی جز در مواردی معدودی، به طور عمده رو زمینی هستند، در حالی که سازه‌های خطوط و شبکه‌ها به طور عمده زیر زمینی مدفون و در بعضی موارد رو زمینی هستند.
سازه‌های ایستگاهی به طور اصولی متآثر از پاسخ شتاب زمین به زلزله هستند، در حالی که سازه‌های خطی و شبکه‌ای (که به طور عمده مدفون نیز هستند) از پاسخ سرعت زمین به زلزله تاثیرپذیری بیشتری دارند.
تجهیزات ایستگاهی نیز، از دو نوع مختلف داخل یا خارج از ساختمان تشکیل شده‌اند.
بر خلاف ساختمان‌ها معمولی که جرم آن‌ها به طور نسبتاً مرتب در ارتفاع توزیع شده است، سازه‌های ایستگاهی شریان‌های حیاتی، دارای توزیع مشخصی از جرم نیستند. لذا نیروی اینرسی ناشی از زلزله بر آن‌ها در مرکز جرم آن‌ها تاثیر داده می‌شود.
در مورد بعضی از سازه‌های نگهدارنده و ذخیره‌ای، نظیر مخازن (اعم از استوانه‌ای یا کروی حاوی مایعات یا دانه‌ها با سطح آزاد یا تحت فشار)، نیروی اینرسی حاصل از اثر زلزله بر جرم محتوا، به صورت استاتیکی یا دینامیکی لحاظ یا توزیع می‌شود.
در مورد معدود سازه‌هایی که نیمه مدفون هستند، بر حسب روش تحلیل مورد استفاده و مدل ریاضی آن (قسمت‌های آزاد، مقید یا نیمه مقید) بارگذاری مناسب لرزه‌ای صورت خواهد پذیرفت.
سازه‌های طویل خطی و شبکه‌ای، اعم از زیر زمینی و رو زمینی، نسبت به تغییر مکان نسبی تحمیل شده بر خود حساس هستند. تغییر مکان نسبی وارده تبدیل به کرنش و تنش در این سازه‌ها می‌شود.
اثر اینرسی در سازه‌های خطی و شبکه‌ای از رو زمینی به مدفون کاهش زیادی پیدا می‌نماید.
مولفه‌های این راهنما برای ارزیابی و بهسازی لرزه‌ای
| عنوان مولفه |
نوع مولفه |
| تجهیزات فرآوری و پالایشگاه |
ایستگاهی |
| تلمبه خانه‌ها و ایستگاه‌های تنظیم فشار |
ایستگاهی |
| خطوط لوله انتقال اصلی فشار قوی |
خطی |
| مراکز کنترل توزیع (دیسپاچینگ) |
ایستگاهی |
| خطوط لوله توزیع فشار متوسط و پایین |
خطی |
| ساختمان‌های اداری و عمومی و ساختمان‌های پشتیبانی |
ایستگاهی |
| علمک‌ها و انشعابات مشترکین |
ایستگاهی |
مقررات مرتبط با نشریه شماره ۶۰۶
برخی از آیین‌نامه‌ها و دستورالعمل‌های مرتبط با نشریه شماره ۶۰۶ در زیر آورده شده است.
- ویرایش سوم استاندارد ۲۸۰۰ ایران، طراحی ساختمان‌ها در برابر زلزله، وزرات مسکن و شهرسازی
- دستورالعمل بهسازی لرزه‌ای ساختمان‌ها، نشریه شماره ۳۶۰، سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی.
- دستورالعمل ارزیابی سریع ساختمان‌ها، نشریه شماره ۳۶۴، سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی.
- شرح خدمات ارزیابی و بهسازی لرزه‌ای ساختمان‌ها، نشریه شماره ۲۵۱، سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی
- دستورالعمل تحلیل آسیب پذیری و بهسازی لرزه‌ای ساختمان‌های بنایی غیر مسلح موجود، وزرات مسکن و شهرسازی.
- مجموعه مقررات ملی ساختمانی ایران، وزرات مسکن و شهرسازی.
- دستورالعمل ارزیابی لرزه‌ای تاسیسات نیروگاه‌های برق، نشریه شماره ۵۱۲، سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی.
استفاده از سایر راهنماها یا معیارها که ممکن است در پروژه‌های خاص مورد نیاز باشد، به شرطی که تطابق کلی با مفاهیم این راهنما داشته باشند و معیارهای حداقل آن را برآورده نمایند، بلامانع است.
فهرست مطالب نشریه شماره ۶۰۶
راهنمای حاضر متشکل از فصول ذیل است.
- فصل اول: کلیات
- فصل دوم: روند ارزیابی لرزه‌ای
- فصل سوم: روش‌های ارزیابی لرزه‌ای
- فصل چهارم: روند و روش‌های بهسازی لرزه‌ای
- فصل پنجم: روش‌های بهسازی لرزه‌ای پالایشگاه
- فصل ششم: روش‌های بهسازی مخازن
- فصل هفتم: روش‌های بهسازی خط لوله
- فصل هشتم: روش‌های بهسازی خط لوله مدفون
- فصل نهم: روش‌های بهسازی تجهیزات داخلی
- فصل دهم: روش‌های بهسازی سایر سازه‌های غیر ساختمانی
- پیوست۱: دسته‌بندی مشترکین شبکه
- پیوست۲: توابع خرابی
- پیوست۳: منابع و ماخذ منتخب
توضیحاتی در مورد مطالب ارائه شده در نشریه
در فصل دوم راهنما روند کلی ارزیابی لرزه‌ای سامانه ارائه شده است. این روند مطالعات ارزیابی لرزه‌ای را در دو بخش کلی پیش ارزیابی و ارزیابی تعریف نموده است. روش پیش ارزیابی در همین فصل و روش‌های ارزیابی در فصل‌های بعدی ارائه می‌شوند. روش پیش ارزیابی لرزه‌ای در این فصل برای پیش بینی آسیب پذیری لرزه‌ایِ کلی مولفه‌ها ارائه شده است. با استفاده از این روش، غربال کردن اولیه مولفه‌های آسیب پذیری انجام می‌شود. همچنین با توجه به انواع درخواست‌های ارزیابی بر اساس اهداف کارفرما، می‌توان سطح کلی مطالعات و نوع خروجی‌ها را مشخص نمود.
برای انجام پیش ارزیابی، عوامل موثر در ازریابی عملکرد در این فصل معرفی شده و بر اساس آن شاخص سطح ارزیابی تعیین و سطح ارزیابی انتخاب می‌شود. در ادامه این فصل بر اساس سطوح انتخاب شده سر فصل‌های پیشنهادی برای برنامه‌ریزی مطالعات ارزیابی و نیز مراحل ادامه مطالعات پس از اتمام پیش ارزیابی جهت تهیه شرح خدمات مورد نیاز ارائه شده است.
در فصل سوم پس از معرفی مولفه‌های هدف در سامانه گاز، روش‌های ارزیابی آسیب پذیری در سه دسته سریع، کیفی و تفصیلی برای سطوح مختلف ارزیابی مشخص شده در فصل دوم، به صورت ماتریسی برای مولفه‌های مختلف پیشنهاد شده است. برای هر یک از روش‌های و مولفه‌ها، ضمن معرفی عوامل مهم در ارزیابی، مقررات مرتبط برای تعیین جزئیات، فهرست شده است.
در فصل چهارم روندهای بهسازی و در فصل پنجم روش‌های بهسازی مورد بحث قرار گرفته‌اند. روند بهسازی شامل معرفی عوامل موثر در اولویت بندی ارائه طرح بهسازی و مراحل تهیه طرح بهسازی است. روش‌های مختلف بهسازی برای مولفه‌های مختلف به تفکیک و با جزئیات اولیه مورد نیاز موضوع فصل پنجم این راهنما است.
