نشریه ۶۰۰
نشریه شماره ۶۰۰ با عنوان راهنمای بارگذاری و تحلیل لرزهای شریانهای حیاتب ایران، از نوع گروه سوم، در تاریخ ۱۳۹۱/۰۸/۱۰ از طرف سازمان مدیریت و برنامه ریزی ابلاغ شده است. رعایت مفاد این ضابطه برای دستگاههای اجرایی، مشاوران، پیمانکاران و سایر عوامل ذینفع نظام فنی و اجرایی، در صورت نداشتن ضوابط معتبر بهتر، از تاریخ ۱۳۹۱/۱۰/۰۱ اجباری است.
شریانهای حیاتی به مجموعه سازهها، تاسیسات و تجهیزاتی اطلاق میشود که وظیفه ذخیره، تامین، انتقال و توزیع نیازهای حیاتی شامل آب، برق، گاز یا جمع آوری، ذخیره و تصفیه یا بازیافت فاضلاب و مواد زائد یا برقراری ارتباط شامل تلفن ثابت و همراه، اینترنت و دیتا را به عهده دارد. این آئین نامه شامل راهها و پلها، به دلیل گستردگی، اهمیت ویژه و داشتن استانداردها و آییننامه های مستقل نمیشود.
با توجه به نوپایی مهندسی زلزله شریانهای حیاتی، اکثر قریب به اتفاق ضوابط و بهسازی لرزهای در کشورهای پیشرفتهای چون ژاپن و امریکا نیز به صورت راهنما بوده و استاندارد نشدهاند. در ایران نیز برای اولین گام اساسی در مدون کردن مدارک طراحی و بهسازی لرزهای شریانهای حیاتی، راهنمای مربوطه تهیه شده تا پس از گذشت زمان، آشنایی و تسلط متخصصان به صورت مقررات و بعد هم به شکل استاندارد مورد استفاده قرار گیرد.
نشریه شماره ۶۰۰ بر اساس مدارک مشابه در کشورهای پیشرفته لرزه خیز همراه با تجربیات داخلی و بعضی دیگر از کشورهای مطرح در زمینه مهندسی زلزله تدوین شده است. در راستای بهرهگیری از تجارب دیگر کشورها سعی شده است که حتیالامکان به مساله بومی سازی توجه شده و مطالب، ساده و کاربردیتر ارائه شود.
هدف نشریه شماره ۶۰۰
هدف این راهنما ارائه چارچوب تعیین حداقل بار زلزله و روش تحلیل لرزهای به منظور طراحی اجزای شریانهای حیاتی مختلف، در برابر زلزله و آسیبپذیری تاسیسات سامانههای شریانی است.
گستره کاربرد نشریه شماره ۶۰۰
گستره کاربرد نشریه شماره ۶۰۰ اجزای مختلف رو زمینی و زیر زمینی شریانهای حیاتی مطابق طبقهبندی فصل دوم این راهنما است. اجزای سازهای شریانهای حیاتی به دو قسمت اساسی تقسیم میشوند:
- سازههای ایستگاهی (سازههایی که در یک محل ایجاد شدهاند)
- سازههای خطی و شبکهای (سازههایی که یک بعد آنها طویل بوده و بین سازههای ایستگاهی امتداد یافتهاند)
سازههای ایستگاهی به طور عمده روزمینی هستند و در مواردی زیرزمینی، در حالی که سازههای خطوط و شبکهها به طور عمده زیرزمینی مدفون و در بعضی موارد روزمینی هستند.
سازههای ایستگاهی به خاطر جرم قابل توجه، متاثر از پاسخ شتاب زمین به زلزله هستند، در حالی که سازههای خطی و شبکهای که به طور عمده مدفون نیز هستند از پاسخ سرعت زمین به زلزله و در مواردی جابهجایی زمین تاثیر پذیری بیشتری دارند.
بر اساس تجربه زلزلههای گذشته، افزایش شتاب زلزله همراه با خرابی بیشتر سازههای ایستگاهی، متناسب با جرم آنها بوده است.
سازههای طویل خطی و شبکهای، اعم از زیر زمینی و رو زمینی، نسبت به تغییر مکان نسبی تحمیل شده بر خود حساس هستند. تغییر مکان نسبی وارده، تبدیل به کرنش و تنش در این سازهها میشود.
اثر اینرسی در سازههای خطی و شبکهای، از رو زمینی به مدفون کاهش پیدا میکند، زیرا در سازههای مدفون رفتار سازه عملاً تحت تاثیر رفتار خاک بوده و جرم آن در مقایسه با خاک محیطی خود بسیار ناچیز و قابل اغماض است.
بعی از اجزای خاص در سامانه شریانهای حیاتی دارای ویژگیهایی منحصر به فردی هستند که آنها را از اجزای مطروحه در این راهنما مستثنی مینماید. این موارد استثنایی نیز پس از انجام بررسیهای لازم در ویرایشهای بعدی در محدوده نشریه شماره ۶۰۰ قرار خواهد گرفت.
فهرست مطالب نشریه شماره ۶۰۰
این راهنما با هدف و گستره فوق در فصول زیر سازماندهی شده است.
- فصل اول: کلیات
- فصل دوم: ملاحظات بارگذاری و طراحی لرزهای
- فصل سوم: بار لرزهای ناشی از انتشار امواج
- فصل چهارم: بار لرزهای ناشی از مخابرات ژئوتکنیکی
- پیوست اول: محاسبه پریود تجهیزات
- پیوست دوم: روند کلی بارگذاری و تحلیل لرزهای در این راهنما
نکاتی در کاربرد نشریه شماره ۶۰۰
با توجه به این که این اولین ویرایش راهنمای بارگذاری لرزهای شریانهای حیاتی در ایران است، دارای ابهامات و اشکالاتی نظیر سایر راهنماها و آییننامههای قبلی تدوین شده برای کشور خواهد بود. برای به حداقل رساندن این مشکلات در این راهنما و رفع هر چه سریعتر آنها توجه به موارد زیر بسیار موثر و مفید است.
- سعی شده است ضوابط این راهنما با استاندارد ۲۸۰۰ تناقضی نداشته باشد. در صورت بروز هر گونه تناقض، اولویت با استاندارد ۲۸۰۰ است.
- در صورت کمبود اطلاعات برای بارگذاری سامانههای هدف در این راهنما، از استاندارد ۲۸۰۰ و مبحث ششم مقررات ملی ساختمان میتوان استفاده نمود.
- روشهایی که در این راهنما به آنها اشاره شده ولی شرح داده نشدهاند، مطابق استاندارد ۲۸۰۰ ایران و یا سایر آییننامههای معتبر مورد استفاده قرار میگیرند.
- سایر راهنماها و مدارک مشابهی که به صورت موردی برای طراحی لرزهای تاسیسات برقی توسط مراجع ذیصلاح خارجی و داخلی تهیه و تدوین شده است میتواند در هماهنگی با این راهنما مورد استفاده قرار گیرد.
- از تمامی استفاده کنندگان این راهنما انتظار میرود برای تطابق هر چه بهتر و سهولت هر چه بیشتر کاربرد آن در کشور، نظرات اصلاحی و پیشنهادات خود را ارسال نمایند تا در ویرایشهای بعدی آن مورد استفاده تدوین کنندگان قرار گیرد.
مراجع اصلی نشریه شماره ۶۰۰
در تدوین نشریه شماره ۶۰۰ از استانداردها، آئیننامهها، راهنماها و دستورالعملهای مختلفی استفاده شده است. برخی از این مدارک در زیر آمده است.
- استاندارد ۲۸۰۰ ایران: آئیننامه طراحی ساختمانها در برابر زلزله، استاندارد ۲۸۰۰، مرکز تحقیقات ساختمان و مسکن، ۲۰۰۵
- UBC97: آئین نامه ساختمانهای یکنواخت، ایالات متحده امریکا، ۱۹۹۷
- ASCE7: حداقل بارهای طراحی ساختمانها و سایر سازهها، ASCE ، ۲۰۰۶
- Eurocode 8: طراحی سازههای مقاوم در برابر زلزله، بخش ۴: سیلوها، مخازن و خطوط لوله، کمیته استاندارد، ۲۰۰۶
- BCJ1997: مشخصات طراحی لرزهای تجهیزات ساختمانی، مرکز ساختمان ژاپن، ۱۹۹۷
- JWWA97: مشخصات طراحی لرزهای خط لوله گاز فشار قوی برای روان گرایی، JGA-207-01 ،۲۰۰۱
- کمیته گاز ژاپن: راهنمای طراحی لرزهای خط لوله گاز فشار قوی برای روان گرایی، JGA-207-01 ، ۲۰۰۱
- انجمن ایمنی گاز فشار قوی ژاپن (KHK): آئین نامه طراحی لرزهای تاسیسات گازی فشار قوی، ۲۰۰۶
